Convert to pdf

YANGI SABZAVOTLAR 
Y A n g i sabzavot va mevalar, parxez va bolalar kundalik ovqatda kenj 
ishlatiladi. Meditsina tavsiya qilgan fiziologik normalarga binoan insonniig 
sabzavotga b o ’ lgan ehtiyoji (o’ rta hisobda): kartoshka 97 kg, sabzavot va polit 
mahsulotlari - 146 kg, meva va yong’ oq -1 0 6 kg dan iborat.
M ev a - sabzavot mahsulotlari va kartoshka etishtirishni, tayorlash, saqlask 
va sotishni takomillashtirish, xolodilniklar, saqlash joylari, qabul- tayyorlov 
punktlari, qayta ishlash koxonalari va tsexlari qurilishini birinchi galda meva 
sabzavot mahsulotlari etishtiriladigan joylarda ko’ paytirish zarur.
M eva va sabzavotlarning kimyoviy larkibi 
Sabzavotlam ing ovqatlik qimmati ulaming ximiyaviy tarkibiga b og ’ liq 
b o lib, asosan tarkibida qancha uglevodlar, vitaminlar, mineral va boshqa 
m oddalar borligiga qarab aniqlanadi. Meva va sabzavotlar ishtaxani ochadi, 
oq silla r bilan y o g laming hazm b o’ lishini yaxshilaydi, insonning salomatligini vs 
kasallikJarga qarshilik k o ’ rsatishini saqlab boradi.

---

Suv yangi sabzavotlar tarkibida 70-95%, mevalarda esa 74-89% b o’ ladi. 
Uning ko’ p qismi erkin holatda, каш (20% ) qismi esa birikkan holatda bo’ ladi. 
Bodring, pomidor, salat, karam tarkibida suv eng ko’ p miqdorda b o’ ladi, shuning 
uchun noqulay sharoitda ular tez o ’ sib, s o’ lib va buzilib qoladi.
Mevalar va sabzavotlardagi uglevodlar asosan qanddan, kraxmal va 
xujayradan iborat b o’ ladi. Saxaroza, glyukoza, fruktoza borligi meva va 
sabzavotlaming (olma, uzum, tarvuz, sabzining) shirin bo’ lishiga sabab b o’ ladi. 
Kraxmall xammadan ko’ p kartoshkada (25% gacha), shuningdek, dumbul bananda 
(18-20% ), ko’ k no’ xatda (5-6% ) bo’ ladi.
Azotli moddalar dukkakli o ’simliklar tarkibida (2-6,5%) va karamsimon 
sabzavotlar, kartoshka, ismaloq, yong’ oqmevalilar tarkibida (15-22%) b o ’ ladi.
Y O g’ sabzavotlar va mevalar tarkibida kam miqdorda -1% gacha b o’ ladi, 
y o n g ’ oq mag’ izi bundan istisno b o’ lib, unda yog’ - 60% gacha etadi.
Mineral moddalar sabzavotlar va mevalar tarkibida 0,2-2% ni tashkil etadi. 
Odam organizmi uchun mikroelementlar - kaliy, kaltsiy, natriy, fosfor, temir juda 
ahamiyatli. Yod, marganets, mis va boshqa mikroelementlar ko’ p miqdorda 
b o ’ lmaydi.
Organik kislotalar mevalarda va sabzavotlarda 0,2-7% gacha b o’ ladi. Ular 
asosan olma kislota, limon kislota, vino kislotasidan iborat. Kislotalar rovochdan 
(1 % ), shovuldan (0,7%), pomidordan (0,5% ) boshqa sabzavotlarda kam b o’ ladi.
Vitaminlar amalda hamma meva va sabzavotlarda b o’ ladi. YAngi sabzavot 
va mevalar S, R vitaminlarining (qora smorodina, na’ matak, kartoshka, karam, 
qalampir), karotinning (sabzi, pomidor), К vitaminining (ko’ k bargli sabzavotlar), 
V turkum vitaminlarining (dukkakli o ’ simliklar, karam) manbai hisoblanadi.
Glikozidlar ba’ zi sabzavotlarga achchiq ta’ m berib turadi. Masalan, xren 
tarkibida sinigrin glikozidi b o’ ladi.
Efir moyi sabzavotlarga va mevalarga o ’ ziga xos xushbo’ ylik beradi. 
TSitrus mevalar p o’ stida va ziravor sabzavotlar - ukrop, petrushkada efir moyi 
ayniqsa ko’ p b o’ ladi.
23

---

Fitontsidlar bakteriyalami o ’ ldiradigan xususiyatli b o lib, piyoz, sarin,^ 
xren, qalam pir tarkibida b o’ ladi.
B o ’ y o q m oddalar sabzavotlar va mevaiaming rangini belgilab 
X lo r o fil! sabzavotlarga yashil rang beradi, karotin sabzini va pom idom i to ’q ^
rangga b o ’ yaydi. Antotsian - uzum, olcha, brusnika po stiga qizil rang beradig^ 
pigm ent.
Pektinli moddalar mevalar (olma,qora smorodina) tarkibida b o ’ ladi va 
hosil qilish xususiyatiga ega b o’ ladi.
O shlovchi moddalar mevalar tarkibida b o’ lib, mevalarga qimizak taxir ta’» 
beradi Ular chem ika, tyom , ryabina tarkibida b o ’ ladi.