Convert to pdf

REZAVOR MEVALAR
Rezavor mevalar tuzilishiga k o ’ ra 3 guruxga b o’ linadi.
Oddiy rezavor mevalar donalardan iborat b o ’ lib, sersuv etli m evasi ichida 
urug’ i b o ’ ladi (uzum, smorodina, krijovnik, klyukva va boshqalar.)
Murakkab rezavor mevalaming mayda-mayda mevachaJari bitta gulkosada 
t o ’ plangan b o’ ladi (malina, ejevika).
S ox I a rezavor mevalaming o ’ sib ketgan gulkosasi yuzasida m ayda urug’ lari 
b o ’ ladi (ertut, qulupnay).
U ZU M . Tarkibida oson xazm b o ’ ladigan qandlar (glyukoza, fruktoza - 12- 
2 2 % ), organik kislotalar (vino kislota, olma kislota - 0 ,6 % ), xu sh bo’ y m oddalar va 
o sh lov ch i moddalar, qimmatbaho mineral tuzlar (kaliy, kaltsiy, temir, marganets, 
ftor, y o d ), S vitamini bor. Uzumning xim iyaviy tarkibida ta’ mi ju d a a joy ib , 
t o ’yim li moddalar bo’ lganligi sababli, uning shifobaxshlik xususiyati yu qori.
Nimaga m o’ ljallanganiga ko’ ra ampelografik (uzum chilik fanidagj) uzum 
navlari x o ’ raki, vinobop va mayizbop (kishmish) navlarga b o ’ linadi. X o ’ raki uzum 
navlari - bu shirin, sershira, xushbo’ y, chiroyli, yirik mevali b o ’ ladi. X o ’ raki 
navlardan eng mashxurlari: CHaush, oq SHasla, SHabash, Izabella, X u sayni va 
x.k. ( O ’ zbekistonda: xusayni, nimrang, kattaqo’ rg’ on, toifi, qorabum u, tuyatish, 
A n d ijon qorasi, charos, qorajanjal, xaliliy, chillaki, daroyi, pobeda, O ’ zbekiston 
muskati, «Rizamat», X o ’jaaxrori va boshqalar).
X o ’ raki uzum sifatiga ko’ ra 1- va 2- navlarga b o ’ linadi. 1-navda uzum bosh i 
butun, bitta ampelografik navli b o ’ lishi , mevabandda terilgan , shu navga x o s
navli (2 - navda - rangi xar xil tusda) g ’ ujumlari normal pishib etilgan, toza b o ’ lishi 
kerak. Boshlari normal rivojlangan g ’ ujumlari ezilmagan (2 - navda boshlar zich ligi 
har xil, g ’ ujumlarining kattaligi esa - bir xil emas). Turli, m evabandi va g ’ ujumlari 
shikastlanmagan, kasallanmagan b o’ lishi kerak.
13

---

S M O R O D IN A . Q ora, qizil va oq sm orodina ekiladi.
Q o ra sm orodin a en g qimm atli hisoblanadi, chunki uning tarkibida S 
vitam ini, qandlar (1 0 % gach a), organik kislotalar (2 -4 % ), pektinli moddalar k o ’ p. 
T a rq a lga n navlari quyidagilar: hosildor Liya, Pamyat, Michurina, Pobeda va 
bosh qalar.
Q iz il sm orodin a m evasining tarkibida qandlar - 4 -1 0 % , kislotalar - 2-4 % , S 
v a R vitam inlari bor.
O q (tillarang) sm orodina qizil smorodinadan shirinroq b o ’ lib, uning 
tarkibida qandlar 
8
% gacha, lekin kislotalar kamroq (1 % gacha), S vitamin, 
k o ’ proq karotin v a pektinli m oddalar bor. Smorodina mevalari yangiligicha va 
qayta ishlab iste’ m ol qilinadi.
S m orodin a mevalari yangi, pishganlik darajasi bir xil, zarar ko’ rmagan 
b o ’ lishi kerak.
K rijovn ik mevalari yangi, toza, pom ologik navi bir xil, rangi normal, 
Jcasallanmagan va zarar etmagan holda sotishga chiqarilishi kerak.
M A L IN A . M am lakatim izda xonaki va y o w o y i malina tarqalgan. Xonaki 
pnalina tarkibida qand (9 % gacha), organik kislotalar (2 % gacha), pektinli 
m oddalar v a vitaminlar (S ,V ,, V 2, V 6, R R, E, karotin) bor. Ta’ mi yaxshiligidan 
pralina mevalari yangiligicha eyiladi, shuningdek undan murabbo, jele, qiyom
(ilinadi. M alina m urabbosi va quritilgan malina shamollaganda dori sifatida 
patiladi.
M alina mevalari toza, yangi, terish darajasida pishgan, pom ologik navi bir 
^ m evabandi bor, zarar etmagan va kasallanmagan b o ’ lishi kerak.
E R T U T . Xon aki tez pishadigan va ajoyib ta’ mli, xushbo’ y b o ’ ladi. Ertut 
evasi tarkibida qand (7 ,2 % gach a), organik kislotalar( 1,3% gacha), xushbo’ y
woddalar , tem ir tuzlari, S vitamini bor. Y A n g ilig ich a eyiladi, davolash maqsadida 
-e m q o n lik , 
podagra 
kasalliklarini) 
va 
qayta 
ishlab 
foydalaniladi. 
Ertut 
evalarining shakli dumaJoq va konussim on - dum aloq b o ’ lishi mumkin.
Ertut m evalari sifatiga k o ’ ra 1- va 2 - tovar navlariga b o ’ linadi.
14

---

1- 
va 2- nav mevalar yangi, toza, pom ologik navi bir xil, m ex ’ anik 
zararlanmagan bo’ lishi kerak. Mevasining o ’ lchami l-navda eng katta к о ndalang 
diametri b o’ ylab - kamida 2 sm (katla-kichikligi bundan kichikroq m evalar 
umumiy massasining 10% gacha b o ’ lishi mumkin), 2-navda n o r m a y o ’ q.
QULUPNAY. Mevasining shakli konussim on-cho’ ziq, rangi t o ’ q-binafsha 
qizil, Bular ertut mevasidan maydaroq, lekin juda yoqim li xu sh bo’y ( m urabbosi 
eng xushbo’y bo’ ladi).
Y O w o y i rezavor mevalar. Bular: klyukva, brusnika, m aym unjon, chem ika, 
malina, moroshka, golubika, chakanda, ertut, knyajnika va h.k. Bu mevalar asosan 
kisel, mors, sirop, murabbo qilish uchun tayyorlanadi.
Klyukva - mevasi mayda, qizil, sersuv, nordon. Tarkibida qandlar (5 ,5 %
gacha), S vitamini, organik kislotalar, (2,5-3,5% ) - asosan klyukvani buzilib 
qolishdan saqlaydigan limon kislota, k o’mir kislota va xinin kislota bor. K lyukva 
kuzda, botqoqlar yaxlaganda yoki erta bahorda - «qordan chiqqan » davrda mazasi 
eng yaxshi paytda teriladi.
BRUSNIKA - mevasi dumaloq, qizil, bosh b o ’ lib to ’ plangan, mazasi sal 
achchiq aralash. Tarkibida 8% gacha qandlar, 2 % kislotalar, jum ladan ivitilgan 
brusnikaning yaxshi saqlanishiga sabab b o ’ ladigan ko’ mir kislota (0 ,1 % ) bor.
Maymunjon mevasi malinaga o ’xshash, lekin k o ’ k rangji b o ’ ladi. Tarkibida 
7% gacha qandlar, 1-2% organik kislotalar bor. Maymunjon janubda (K rim da, 
Kavkazda) teriladi.
R ezavor mevalami joyiashtirish va saqlash. Rezavor mevalardan uzumni 
xajmi 7 kg gacha bo’ lgan lotok-yaiuiklarga, ertut bilan malina xajm i 3 k g gach a 
bo’ lgan savatlarga, smorodina bilan krijovnikni xajmi 8 kg gacha b o 'lg a n
g ’ alvirlarga yoki savatlarga, bmsnika bilan klyukvani xajm i 200 litr bochkalarga 
yoki xajmi 60 kg savatlarga joylanadi.
Rezavor mevalar 0°S da va nisbiy namligi 8 5 -9 0 % b o ’ lgan havoda 
saqlanadi. Saqlashning davomiyligi meva naviga b o g ’ liq.