Convert to pdf

S о y a к i - oq kishmishning maxsus soyakixonaiarda quritilgani.,u quritish 
usuli jumxuriyatimizning janubiy viloyatlarida (Qashqadaryo, Surxandaryo) keng 
tarqalgandir.
Soyakixona shamol o ’ tib turadigan ochiq joylarda uzunligi 
6
-
8
, eni 4-5, 
balandligi 3-3,5 metr qilib qurilishi lozim. Eshigi shamol tomonga quriladi. 
Binoning ichiga sim yoki xodalar tortilib uzum boshlari shularga ilinishi lozim. 
Uzum boshlarini soyakixonalarga joylashtirishdan oldin 20-24 soal soyada 
qoldiriladi. Bu usulda quritilganda 20-22% mayiz olinadi. Bunday joyda uzum 
quritish muddati 1,5-2 oy davom etadi. Quritilgandan keyin u to q sariq yoki tiniq 
pushti rangga kiradi. Bu usulda uzum quritishda mehnat harajatlari hamda 
soyakixonalami quritish uchun harajatlar birmuncha ко p sariflanadi.
O 'rik quritish. O ’ rik jumxuriyatismizda etishtiriladigan mevalar ichida 
xushta’ m ligi, to ’ yimliligi hamda vitiminlarga boyligi bilan ajralib turadi. Biroq

---

^
saqianmasligi hamda ortish-.ushinsh 
ishlaHga 
chidamsizligi tufay|. 
yangiligida iste’ mol qilinishi mumkin. Uni quritib ham tste’ mol qilinadi. SHu„ing
u c h u n
jumxuriyatimizda etish.iriladigan o ’ rikning asosiy qismi quri.iladi.
Quritishdan oldin zararkunanda bilan zararlangan, ezilgan, xom o'rikla, 
a j r a t i l i b . i f l o s l a n g a n l a r i
tozalanadi. O ’ rik asosan 3 usulda quritiladi: turshak (danag 
bilan birga quritiladi); qaysifdanagi olib quritiladigan); kuraga (ildciga yorib 
quritiladi).
Quritish uchun o’ riklar texnik pishish davrida yig’ ishtirib olinib har qaysj 
nav o ’ ziga xos yumshoq holda bo’ lishi talab etiladi. O ’ rik qanddorligi navlarga 
qarab 14-20%, kislotaliligi 
0
,3-1,1% bo’ lganda quritish uchun terishga tavsiya 
etiladi. Yig’ ishtirilganda faqatgina terib olish lozim. Ayrim xllarda qoqib olish 
hollari (ishini engillatish uchun) ham uchraydi. Qoqib olib quritish qat’ iy man 
etiladi, chunki bunday o ’ rikdan olingan turshaklaming sifati past b o ’ lib, standart 
talabi bo’yicha sotish imkoniyati b o’ lmaydi. Terganda ham katta b o ’ lmagan (10- 
1 2
kg) yashiklarga terilishi lozim.
T u r s h a k
t a y y o r l a s h
t e x n o l o g i y a s i .  Turshak tayyorlash 
texnologiyasi o’ rikni terib olishdan boshlab to mahsulotni standart namlikkacha 
quritib 
olish davrida bo’ ladigan 
barcha (terish, saralash, yuvish, dudlash, 
joylashtirish, saqlash) jarayonlarini o ’ z ichiga oladi. Turshak tayyorlash qaysa, 
kuraga tayyorlashga nisbatan keng tarqalgan b o’ lsada, narxi past b o’ lganligi 
sababli bu usulda mayda donali hamda sifati bir muncha past b o ’ igan o ’ rik navlari 
quritiladi. Quritish uchun terilgan o’ riklar tarkibidagi quruq m odda miqdori navlar 
bo yicha (22-26%) standart talabga javob berishi lozim.
Quritishdan oldin o’ riklar qaynoq eritmada yoki bug* bilan blanshirlanadi. 
Bu texnologik jarayonda mevalaming po’ stida mayda yoriqlar hosil b o ’ ladi. Bu esa 
oltingugurt bilan dudlash va quritish jarayonlarini tezlashtiradi. Blanshirlashni 
BK-200 markalt blanshirlash qurilmalarida yoki bug’ li va o ’ choqli qozonlarda 
bug lantinsh keyinesa sovuq suv bilan sovutish orqali amalga oshiriladi. 
Blanshirlangan mevalar patnislarga terilib, dudlash b o ’ lmalariga joylashtiriladi.

---

Mevaning yirik-maydaligiga qarab har kilogmmm mahsulot hisobiga 2 -2,5 g
oltingugurt sarflab 1-1,5 soat davomida dudlanadi.
О rikni dudlashda har biriga 7-8 kilogrammdan meva solingan 10-12 patnis 
maxsus taxtalarga taxlanadi, uning yonida oltingugurt tutatiladi. Gaz hidi 
ketgandan keyin patnislar mevalari bilan birga ochiq joydagi so'kchaklarga elitib 
joylashtiriladi. Oradan 2-3 kun o'tgach, mevalar ag'darib qo'yiladi. Ochiq jo y d a , 
ya ni tashqarida quritish 3-4 kun davom etadi. Quritilgandan keyin o ’ rikni patnisi 
bilan soyaga olib taxlarga taxlanadi, shu holda quritish oxiriga etkazilishi lozim . 
Hammasi bo lib quritish 8-10 kun davom etadi. Quritilgandan keyin turshaklaming 
tarkibidagi namlikni baravarlashtirish uchun yog’ och yainiklarga solib 12-15 kun 
yopiq binolarda saqlanadi, shu davrda yaxshi qurimagan mevalami nami o ’ ta 
qurigan mevalarga o ’ tadi. Tayyor qurigan turshakning namligi 15-17% dan yuqori 
bo’ lmasligi lozim. Quruq maxsulot chiqish miqdori 28-40% ni tashkil etadi (h o ’ l 
mevaga nisbatan).
Standartga etkazilgan mahsulotlar 0-10°S haroratli, nisbiy namligi 60-65°S 
b o ’ lgan honalarda saqlanishi lozim. YUqori sifatli turshak tayyorlash uchun eng 
ko’ p foydalaniladigan o ’ rik navlariga asosan quyidagilar kiradi: Sufxoniy, 
K o’ rsodiq, Hurmoiy, Ruxi Juvonon, YUbileyniy, Navoiy va boshqalar.