Dilnavoz Yusupova

Xulosa: birni ko‗rib shukur qil, birni ko‗rib fikr qil. 
«Ustiga tuz ortilgan eshak» 
Asar syujeti. Ustiga tuz ortilgan eshak suvga yiqilib tuz erib ketgach, keyingi safar 
ham yolg‗ondan yiqiladi, lekin bu safar uning ustida yuvg‗ich bo‗lgani uchun cho‗kib 
ketadi.
Xulosa: og‗irning ostidan, yengilning ustidan o‗tma. Hiyla-nayrang ishlatsang, bu 
boshingga yetadi. 
«Burgut, zag‘cha va cho‘pon» 
Asar syujeti. Burgutning qo‗zichoqni olib ketganini ko‗rgan zag‗cha ham shunday 
qilmoqqa urinib cho‗ponning bolalari qo‗lida ermak bo‗ladi.
Xulosa: o‗zingdan zo‗r bilan bellashaman deb kulgi bo‗lasan, ko‗rpangga qarab oyoq 
uzat! 
 
 
 
Abulqosim Firdavsiy 
Hayotiga doir muhim ma’lumotlar 
Abulqosim Firdavsiy 941-yili Xurosonning hozirgi Eron Islom Respublikasi 
hududidagi qadimiy Tus shahri yaqinida joylashgan Boj qishlog‗ida yer-suvini yo‗qotib, 
kambag‗allashib qolgan dehqon oilasida tug‗ildi. Hozir Tus shahri Firdavs deb yuritiladi. 
Ba‘zi ma‘lumotlarga ko‗ra, Abulqosim dehqonchilik qilib kun ko‗rgan, shuningdek, 
sarbozlik (askarlik) xizmatida bo‗lgan. 
Abulqosim Tus va Nishopur shaharlaridagi madrasalarda ta‘lim olgan. Katta ilm 
egasi bo‗lib yetishgani uchun ham uni zamondoshlari «hakim», ya‘ni donishmand, 
faylasuf deb ulug‗lashgan. Firdavsiy hayotining asosiy qismi poytaxti Buxoro bo‗lgan 
Somoniylar davlatining gullab-yashnagan davriga to‗g‗ri keldi. 
Ijodiy faoliyati 
«Shohnoma» haqida
I. Yaratilish tarixi 

---

416 
Somoniylar hukmronligi davrida Turon va Eron xalqlari kuchli ijtimoiy-siyosiy, 
madaniy-ma‘naviy taraqqiyotni boshdan kechirayotgan edi. O‗z-o‗zidan, milliy o‗zlikni 
anglashga ishtiyoq kuchaydi. Bu davlat mustahkamligini ta‘minlash, boshqalarga 
kimlarning avlodi ekanini bildirib qo‗yish uchun ham kerak edi. 
Somoniy hukmdorlar topshirig‗i va qo‗llab-quvvatlashi bilan Xuron-u Eronning 
ming-ming yillik shonli tarixini tiklash, afsona va rivoyatlarni, tarixiy voqea-hodisalar 
haqidagi ma‘lumotlarni to‗plash, tartibga keltirish ishlari avj oldirildi. Maqsad shu asosda 
yirik bir she‘riy kitob – «Shohnoma» bunyod etish edi. 
Bu vazifa taniqli shoir Abu Mansur Daqiqiyga topshirildi. U ishtiyoq bilan asarning 
ming baytini bitdi. Afsuski, Daqiqiy fojiali tarzda o‗ldirildi, ish oxiriga yetmay qoldi. 
Shundan so‗ng somoniy amiri Nuh ibn Mansur Abulqosim Firdavsiyni Buxoroga 
chaqirib, unga chala qolgan «Shohnoma»ni tugatib berish vazifasini yuklaydi. Shuning 
uchun hozirgi Abulqosim Firdavsiy qalamiga mansub «Shohnoma»ning ming bayti 
Daqiqiyniki. 
Demak, «Shohnoma»ning bir qismi aynan Buxoroda bitilganiga hech qanday shubha 
yo‗q.