Диссертацияси илмий раҳбар: Д. И. Рўзиева педагогика фанлари доктори, доцент

Педагогик 
шароитлар 
Асослаш 
Қисқача тавсифи 
1.
К
онфликтологик 
компетентликни 
ривожлантириш 
жараёнига 
рефлексив-
педагогик усуллар 
воситасида жадал 
таъсир кўрсатиш 
Бўлажак ўқитувчиларни ўз 
ўқув фолияти доирасида 
ўзини 
билишга 
рағбатлантиришни 
таъминлайди. Жадаллашиб
борувчи таъсир ўтказишда 
бўлажак 
ўқитувчи 
фаолиятида 
шахс 
сифатидаги имкониятлари, 
вазият 
имкониятлардан 
унумли 
фойдалана
олишини ифодалайди. 
Бўлажак 
ўқитувчи 
шахсига 
таъсир 
кўрсатишда индивидуал хусусиятларни 
ҳисобга олишни зарур. Жадаллашиб 
борувчи таъсир жараёнида ўқитувчи 
ўзининг 
функцияларини 
бўлажак 
ўқитувчиларга “ўтказади” ва бўлажак 
ўқитувчилар 
мазкур 
функцияларни 
ўзлаштириши 
натижасида 
ўзини 
бошқариш маҳоратини эгаллаб борадилар. 
Жадаллашиб борувчи таъсир таъсирчан 
бўлиши учун бўлажак ўқитувчиларнинг 
мавжуд тажрибасига мос бўлиши ва 
илмийлигига боғлик.
2.Бўлажак 
ўқитувчиларда 
конфликтологик 
билимларни 
таркиб топтириш 
Конфликт 
тузулиши
мазмуни, 
иштирокчилар 
позицияси, 
объекти, 
субъекти конфликт дина-
микаси ҳақидаги билимлар 
ҳажмининг етарли эканли-
ги, мазмунлилиги, аниқ-
лиги, тизимлилиги, низоли 
вазиятларни 
конструктив 
бартараф этиш имкония-
тини оширади. 
Конфликт тизими иштирокчиларнинг 
ички ва ташқи позицияси, конфликтнинг 
структураси 
ва 
мазмуни, 
конфликт 
субъектлари, 
конфликт 
объекти, 
конфликтли муносабатлар, конфликтли 
вазият, 
қарама-қарши 
фикрлар, 
конфликтнинг 
сабаблари, 
ёйилиш 
динамикаси ва унинг босқичларини 
билиш педагогик конфликтларни ўз 
вақтида 
самарали 
ҳал 
этишни 
таъминлайди. 
3.Конфликтологик 
тушунчалар 
луғатини жорий 
этиш. 
Ҳар бир ўқув фани ўз 
илмий тушунчаларига эга 
бўлиб 
тушунчаларни
ўзлаштириш 
ўқитиш 
муваффақиятининг муҳим 
омилидир. 
Чунки 
англанмаган 
тушунчалар 
ўқув 
материалларини 
тушинишни 
қийинлаштиради. 
Конфликтологик тушунчаларни сифатли 
ўзлаштириш 
бўлажак 
ўқитувчиларни 
кейинги фолиятда методологик “асбоб” 
билан қуроллантиради. Ушбу фаолият 
рефлексив 
таҳлил 
асосида 
олинган 
билимларни ифодаловчи тушунчаларни 
англашга 
қаратилган 
тизим 
бўлиб, 
тушунчалар орасидаги алоқаларни топиш, 
таҳлил қилиш, ўрганилаётган ҳодисанинг 
конфликтологик бир бутун намунасини 
англашда аҳамиятлидир. 
4.Модерация 
ва 
самарали мулоқот 
техникасини 
эгаллаш. 
Модерация 
таълим 
олувчилар жамоаси билан 
ҳамкорликдаги 
фаолият 
шакли 
бўлиб, 
зарур 
вазиятларда 
маслаҳатчи 
қўллаб-қувватловчи, 
шу 
билан бирга ўқув жараёни-
ни самарали ташкил этишда 
Педагогнинг маърузачи сифатида таълим 
иштирокчиларига дастурга киритилган 
аниқ мавзу, мазмун ҳақида маълумот 
бериши; маслаҳатчи сифатида ҳар бир 
шахснинг 
шахсий 
фазилатларини 
инобатга олган ҳолда гуруҳ ва гуруҳ 
ичида алоқалар ўрнатиши; бошқарувчи 
сифатида педагогик фаолиятни мувофиқ-

---

115 
турли усул ва методлардан 
фойдаланишни ифодалаши 
билан аҳамиятлидир. Низо-
ли вазиятларда коммуни-
катив кўникма ва малака-
лардан фойдалана олиш 
педагогик жараёнда кузати-
ладиган 
конфликтларни 
одини 
олишда, 
юзага 
келган 
қарама-қаршилик-
ларни самарали бартараф 
этишга хизмат қилади.
лаштириши ва ўқув жараёнини бошқа-
риши конфликтологик компетентликни 
ривожлантиришда 
аҳамиятлидир. 
Шунингдек, самарали мулоқот тактика-
ларига эга бўлиш, нотиқлик маҳоратига 
эга бўлиш, диққат билан эшита олишни 
билиш, бошқаларнинг қизиқишларини 
тушуна олиш, баҳсда қатъиятлик кўрсата 
олиш, мулоқот жараёнида ўз нуқтаи 
назарини қатъий ва изчиллик билан 
тушунтириш, ўз фикрини асослай олиш, 
керакли далилларни вақтида келтира 
олиш кабиларда ўз аксини топади.
Бу жараён натижасида ташқи, ижтимоий қимматга эга бўлган таъсир 
воситаларининг 
хулқнинг 
шахсий 
аҳамиятга 
молик 
мотивларига 
интериоризациялашуви рўй беради[98] талабаларда рағбатлантирувчи таъсир 
воситалари, шакллари, услубларига нисбатан ижобий, эмоционал аҳамиятга 
эга муносабат шаклланади.
Шундай қилиб, бўлажак ўқитувчиларда конфликтологик компетентлик 
ривожланишининг педагогик прогнози паст даражадан ўрта даражага, ўрта 
даражадан юқори даражага қараб ижобий ўсиш (динамика)ни таъминлаши 
керак. Бундай ўсиш, бўлажак ўқитувчилар ушбу жараёнга лозим даражада 
тайёрланган, яъни тегишли билим ва кўникмалар мажмуи билан қуролланган 
ҳолда намоён бўлади. Шундай қилиб, педагогик шарт-шароитлар мажмуи 
таркибий қисмларини кўриб чиқиб, хулоса қилиш мумкинки, улардан 
бўлажак ўқитувчиларда конфликтологик компетентликни ривожлантиришда 
фойдаланиш муваффақият ва самарадорликни таъминлашга хизмат этади.