Geoekologiya asoslari va tabiatdan foydalanish

Karta
– Yer yuzasining, boshqa osmon jismlarining yoki kosmik 
fazoning matematik aniq belgilangan, kichraytirilgan, umumlash-
tirilgan tasviri bo‘lib, u qabul qilingan shartli belgilar orqali kerakli 
obyektlarni ko‘rsatadi.
Toshkent viloyatining Tabiatni muhofaza qilish kartasi 
hisobotida milliy ekologik qonunchilikda normativ mezonlar 
va javobgarlik sanksiyalarini differensial holda geotizimlar 
doirasida qayta ishlab chiqish taklif etildi. Kartaning mazmun 
va mohiyatini o‘zgartirmagan, lekin geotizim ko‘rsatkichlari va 
atrof-muhit muhofazasini detallashtirgan tarzda O‘zbekiston, 
jumladan, Toshkent viloyati tumanlari miqyosida 1: 10 000 
dan 50000 masshtabgacha ishlab chiqishni ommaviy darajasiga 
olib chiqish darkor.
Davlat budjeti va homiylarning moliyaviy mablag‘larini joriy 
etish orqali O‘zbekiston Respublikasining 2017–2021-yil largacha 
bo‘lgan Harakatlar strategiyasini amalda bajarish davrda atrof-

---

29
muhitni muhofaza qilish Davlat dasturiga kiritish taklif etiladi. 
Kartaning illyustrativ va elektron versiyalarini yaratish uchun 
yillik moliyalashtirish hajmi tuman miqyosida taxminan 80–
100 mln. so‘m, viloyat miqyosida 200–250 mln. so‘mni tashkil 
etadi (2017-yil so‘mning qiymati bo‘yicha). Respublika bo‘yicha 
umumlashtirish muddati 5 yil. Bunday kartografik baholash 
orqali davlat boshqaruvi organlari muayyan ma’muriy hududlar-
da ekologik munosabatlarni geotizim lar orqali iqtisodiy, ijtimoiy 
va huquqiy tartibga solish imkoniyatini yaratadi.
Xavf
– organizmlarning bexatar hayot kechirishlari, jumladan 
odam 
larning hayot faoliyati xavfsizligiga ta’sir etuvchi kuchlar 
(omil lar) holati.
Yuqorida tahlil qilingan har ikkala kartadagi tasniflash 
tajribasi geotizimlarni son va sifatdan kompleks geoekologik 
baholashni 5 vaziyat bo‘yicha guruhlarga ajratishni maqsadga 
muvofiq deb bilamiz:
 
– qoniqarli (tabiat va jamiyat munosabatlari uyg‘unlikda, 
ya’ni deyarli o‘zgarmagan);
 
– xavfsiz (antropogen faoliyat geotizimlar holatini 20 foizga-
cha o‘zgartirgan);
 
– xavfli (antropogen faoliyat geotizimlar holatini 50 foizga-
cha o‘zgartirgan);
 
– o‘ta xavfli (antropogen faoliyat geotizimlar holati 80 
foizgacha o‘zgargan);
 
– falokatli (antropogen faoliyat geotizimlar holati 80 foizdan 
ortiq o‘zgargan).