OT SO`Z TURKUMI
Shaxs , narsa ma’nolarini shuningdek joy nomlarini bildirib, kim? nima? qayer? so`roqlariga javob bo`ladigan so`zlar ot deyiladi. Kim? so`rog`i shaxsni bildiruvchi so`zlarga, nima? so`rog`i narsa-buyumni bildiruvchi so`zlarga, qayer? so`rog`i joy nomini bildiruvchi so`zlarga beriladi. Shunga ko`ra otlar shaxs otlari, narsa-buyum otlari, o`rin-joy otlariga bo`linadi. Masalan: olma, bulut, do`ppi; qiz, chol, Qo`zivoy; qishloq, guzar, Toshkent.
Otning morfologik xususiyatlari:
Son (birlik va ko’plik) ma’nosini bidiradi: kitob – kitoblar
Kelishik ma’nosini bildiradi: kitob, kitobning, kitobni, kitobga, kitobda, kitobdan;
Egalik ma’nosini bildiradi: kitobim, kitobing;
lug’aviy shakllarga ega: uycha, onajon, qizaloq;
Yasalish tizimiga ega: paxtakor, kitobxon;
Sifat o’rnida qo’llana oladi: shisha idish, temir sandiq, oltin bilaguzuk.
!!! Otning kelishik va son shakli doimiy shakli hisoblanadi.
!!! Ost, ust, yon, old, orqa, ro’para, qosh ko’makchi vazifasida qo’llana oladigan otlardir: Gap futbol o’yini ustida ketardi (ko’makchi) – Qoziq ustida qor turmas (ot)
Otning sintaktik xususiyatlari:
barcha mustaqil so’zlar bilan sintaktik munosabatga kirisha oladi:
ot+ot: atlas ko’ylak, onamga sovg’a;
sifat+ ot: shiairn taom, qizil gul, baland bino:
son+ot: uchta kitob, o’ntacha bola:
olmosh+ot: barcha bola, shu kitob:
ravish+ot: ko’p uylar, bir talay qushlar, ancha yillar:
barcha sintaktik vazifani bajara oladi:
Ega: Kitob aql chirog’i.
Ot kesim: Mening eng yaqin do’stim kitobdir.
Undalma: Kitob, sen mening eng yaqin do’stimsa.
Do'stlaringiz bilan baham: |