Hadya shartnomasi va uning ahamiyati

2. Mulk ijarasi shartnomasi shartlarini buzganlik uchunjavobgarlik. Mulk ijarasi shartnomasining bekor bo‘lishi
Taraflarning javobgarligi qonun yoki shartnoma bilan belgilanadi.Jumladan, O‘zbekiston Respublikasining «Ijara to‘g‘risida»gi qonunining
32-moddasida taraflarning javobgarligi belgilangan. Jumladan, shartnomatuzish tartibi va shartlarini buzishda, shartnoma majburiyatlarinibajarmaslikda, shartnomani bir tomonlama o‘zgartirish yoki bekorqilishda, shartnomani o‘zgartirish va to‘xtatish tartibi hamda shartlarinibuzishda aybdor taraf, shuningdek, davlat idoralarining mansabdorshaxslari ham qonunda belgilanganidek javobgarlikka tortiladilar.Yuridik shaxslar va
fuqarolar o‘zlari yetkazgan zararni, shu jumladan,boy berilgan foydani O‘zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangantartibda to‘lashlari shart deb ko‘rsatilgan. O‘zbekiston RespublikasiFuqarolik kodeksining 541-moddasida ijaraga oluvchiga nisbatan molmulknitopshirmaganligi yoki topshirishni kechiktirganligi uchunjavobgarlik belgilangan.Agar mulk ijarachiga topshirilmasa, ijarachi bu mulkni o‘zigatopshirilishini talab qilish bilan birga, ijroning kechiktirilishi tufayliyetkazilgan zararni qoplashni talab qilish yoki shartnomani bekor qilish vauning bajarilmaganligi sababli yetkazilgan zararlarni qoplashni talab qilishhuquqiga ega .Korxona va tashkilotlar o‘rtasidagi munosabatlarda kechiktirilganijroni qabul qilishdan bosh tortishga faqat qonun va shartnomadabelgilangan hollarda yo‘l qo‘yiladi.Ijaraga berilgan mol-mulkdagi kamchiliklar uchun ijarachi javobgarbo‘ladi. Ijara mulkidagi kamchiliklar aniqlanganida, Fuqarolik kodeksining 542-moddasiga muvofiq, ijarachi o‘z xohishiga ko‘ra, ijaragaberuvchidan yo mol-mulkdan kamchiliklarni tekinga bartaraf etishni yokimol-mulkdagi foydalanganlik haqini mutanosib kamaytirishni yoxud molmulkdagikamchiliklarni bartaraf etish uchun qilgan o‘z xarajatlariniqoplashni talab qilishga; ijaraga beruvchini oldindan ogohlantirgan holdao‘sha kamchiliklarni bartaraf etishga sarflagan xarajatlari summasini molmulkdanfoydalanganlik uchun to‘lanadigan haqdan bevosita chegiribqolishga; shartnomani muddatidan oldin bekor qilishni talab qilishga haqli.Ijaraga berilgan mol-mulkdagi kamchiliklar xususida xabardorbo‘lgan ijaraga beruvchi ushbu mulkni darhol tegishli holatda bo‘lganmol-mulkka almashtirib berishi yoki mol-mulkdagi kamchiliklarni tekingabartaraf etishi mumkin.Agar ijaraga oluvchining talablarini qanoatlantirish yoxud uningkamchiliklarni bartaraf etish xarajatlarini mol-mulkdan foydalanganlik uchunto‘lanadigan haqdan chegirib qolish ijaraga oluvchi ko‘rgan zararniqoplamasa, u zararning qoplanmagan qismini to‘lashni talab qilishga haqli.Shuningdek, ijaraga beruvchining yozma ogohlantirishiga qaramay,ijaraga oluvchi mol-mulkdan shartnoma shartlari yoki mol-mulkningvazifasiga nomuvofiq foydalansa, ijaraga beruvchi shartnomanimuddatidan oldin bekor qilishi va zararning qoplanishini talab qilishgahaqli.Ijaraga oluvchi shartnoma
muddati tugashi bilan ijaraga olingan molmulknio‘ziga topshirilgan holatda, yoki shartnomada belgilangan darajadaqaytarishi lozim.Agar ijaraga oluvchi ijaraga olgan mol-mulkni qaytarmasa yokikechiktirib qaytarsa, ijaraga beruvchi kechiktirilgan barcha vaqt davomida mol mulkdan foydalanganlik uchun haq to‘lashni talab qilishga haqli. Buhaq ijaraga beruvchi ko‘rgan zararini qoplamagan taqdirda zararnito‘lashni talab qilishga haqli.Ijaraga olingan mol-mulk o‘z vaqtida qaytarilmaganligi uchunshartnomada neustoyka undirish nazarda tutilgan taqdirda, agarshartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, neustoykadantashqari zarar to‘liq miqdorda undirilishi mumkin (FK 554-m.).