“Himoyaga ruxsat etilsin ” Fakultet dekani
S. Ahmedov va boshqalar. Adabiyot. Umumiyo’rta tahlim maktablarining 6-sinfi uchun darslik-majmua. T
Download 1.91 Mb. Pdf ko'rish
|
o,hoshimov
|
25
S. Ahmedov va boshqalar. Adabiyot. Umumiyo’rta tahlim maktablarining 6-sinfi uchun darslik-majmua. T.: Ma’naviyat, 2009. 166-b. 45 atrof jim-jit. Faqat olislarda it uliydi. Ayvon to‘sinidagi uzun mixga ilig‘liq lampochka xira nur taratadi. CHiroq atrofida o‘ralashgan chivinlar bir zum tinmaydi… Qayoqdandir shamol keldi. Hovli etagidagi yong‘oq shoxlari bir guvillab qo‘ydi” singari ichki bezovtalikning sabablarini topishga urinishlari zarur. SHoikromning ruhiy dunyosidagi notinchlik bilan itning ulishi, shamolning kelishi va yong‘oq shohlarining guvillashi orasida qanday aloqadorlik bo‘lishi mumkin? Bu to‘rt bezovtalik tongda yuz berishi mumkin bo‘lgan falokatning xabarchisimikin? “Tanqidchi”lar qiynalib qolishganda shu kabi qo‘shimcha savollar o‘quvchilarning fikrlash jarayonini ma’lum o‘zanga solib yuborishi mumkin. Qahramonlar haqida o‘ylash, mulohaza yuritish, ularning kundalik hayoti, kechinmalari, xatti-harakatlarini taftish qilish, baholash jarayonida o‘quvchilar ham aqlan, ham ruhan faollashib, ulg‘aya boradilar. O‘quvchilar tahlil o‘rniga asar voqealarini qayta hikoyalashga kirishib ketmasligi kerak. Ustoz asarning tahlili matndan estetik ta’sirlanish, tahlil asnosida insonni, uning ruhiy olamini teran his qilish – o‘zlikni o‘rganishga olib boruvchi ilmiy-pedagogik jarayon ekanini unutmasligi va buni o‘quvchilariga ham bildirib qo‘yishi foydadan holi bo‘lmaydi. E’tibor qilinsa, hikoya boshdan-oyoq mahzun ohangda bitilgan. CHunki asarda tasvirlangan taqdirlar, shu taqdirlar namoyon bo‘lgan voqealar, ushbu voqealar ro‘y bergan davr qayg‘uga uyqash, urush davrining ohangi esa o‘q va yig‘i ovoziga esh edi. Ma’lumki, o‘q ovozi ham, yig‘i tovushi ham shodlikni eslatmaydi, qayg‘uni, g‘amni yodga soladi, shularni keltirib chiqaradi. Ana shu hayotiy ohang hikoyaga ko‘chgan. Ayni shu sifat uning ta’sir darajasini yanada oshirgan. Hikoyaning jiddiy tahlili o‘quvchilarni hayotning nechog‘lik murakkab ekanligiga, odam va uning amallari har qanday holatda ham to‘g‘ri bo‘lavermasligi, u haqda fikr aytish, munosabat bildirish hamisha ham oson kechavermasligiga imon keltirishga majbur qiladi. Asardagi Xadicha obrazining tabiatini baholash uchun o‘quvchilar uning beshikda yotgan bolasiga, eriga, qaynonasiga munosabati, ro‘zg‘or tutumi haqida fikr bildirishlari lozim bo‘ladi. O‘shanda ham jizzaki, ayni vaqtda, eri va farzandlariga mehribon, tinib-tinchimas, ammo baxti qaro bu ayolning yaxshi yoki |
