Hozirgi o'zbek adabiy tili

T ilning m o d d iy (su b sta n sia l) sa th i x u su sid a . Lisoniy s a th la r 
sirasida fo n e tik a e n g k ic h ik ta sh k il e tu v c h i v a b o sh q a sa th la r 
birliklari u c h u n m o d d iy (substansial) 
aso s b o ’lu v ch i b irlik lam i 
b e ra d ig a n sa th sifatid a ajralib tu rad i.
In so n n in g n u tq faoliyati sezg i a 'z o la ri a so sid a his q ilin u v ch i 
n u tq birliklari — to v u sh yoki to v u s h la r tizim i v o sitasid a ro 'y o b g a
ch iq ad i. N u tq to v u sh la ri o 'z id a u c h jih a tn i b irla sh tirg a n m u ra k k a b
n u tq iy b irlik sifa tid a n a m o y o n b o 'la d i. U lar q u y id a g ila r:
a)talaffuz a 'z o la ri b ilan b o sh q a rila d ig a n m a rk aziy n e rv sistem asi 
m ahsuli (fiziologik jihat):
b jta b ia td a g i h a r q a n d a y to v u sh k a b i a k u s tik ta b ia tg a eg a (fizik, 
a k u stik jihat):
v )n u tq to v u sh lari k ish ila rn in g a x b o ro t u zatish , k o m m u n ik a tsiy a
v ositasi (funksional, sotsial, liso n iy jih at).
N u tq to v u sh la rin in g h a q iq iy va biz u c h u n m u h im jih a ti u la rn in g
fun k sio n al a sp e k tid ir. T ilsh u n o slik d a a y tilg a n u c h jih a tn i y a x litlik d a 
o 'rg a n ish y o k i a jra tg a n h o ld a ta d q iq q ilish m a salasid a b ir xillik y o 'q . 
B a'zilar n u tq to v u sh la rin in g fizio lo g ik to m o n i b io lo g iy a fanining, 
a k u stik jih ati fizika fa n in in g o 'rg a n is h p re d m e ti b o 'lib , tilsh u n o s 
u n in g faq at fu n k sio n a l to m o n in ig in a te k s h iris h i lozim d e g a n g 'o y a n i 
ilgari su rish sa, ay rim lari h a r u c h a la jih a t b ir —b irid a n ajralm asdir, 
ularn i y a x litlik d a o 'rg a n m o q k e ra k d e g a n a q id a g a tay an ad ilar. A na 
sh u ikki q a ra s h k u ra s h i n a tija sid a tilsh u n o slik d a ikki — fo n e tik a va 
fonologiya so h a la ri ajraldi. Pirovard n a tija d a fo n e tik a n u tq iy v aria n t 
(xususiylik)larni, fo n o lo g iy a e sa liso n iy in v a ria n t (um um iylik)larni 
ta d q iq qilish b ila n m a s h g 'u l b o 'la d ig a n b o 'ld i.