I kirish II. Asosiy qism: Ruxning olinish usullari, tarixi, ishlatilishi

Atom xossalari

Nomi, belgi, raqami ——————-→ Rux / Zincum (Zn), 30

Atom massasi ——————-→ 65.38 m.a.b. (g/mol);

Elektron konfiguratsiyasi ——————-→[Ar] 3d^10 4s^2

Atom radiusi ——————-→ 138 pm

Kimyoviy xossalari

Kovalent radius ——————-→ 125 pm

Ion radiusi ——————-→ (+2e) 74 pm

Elektrmanfiyligi ——————-→ 1.65 (poling shkalasi bo‘yicha)

Oksidlanish darajasi ——————-→ +2, 0

Ionlanish energiyasi ——————-→ 905.8 kJ/mol; (9.39 eV)

Oddiy moddaning termodinamik xususiyatlari

Zichlik ( n.sh. da ) ——————-→ 1.133 g/sm^3

Erish harorati ——————-→ 419.6 C

Qaynatish harorati ——————-→ 906.2 C

Solishtirma erish issiqligi ——————-→ 7.28 kJ/mol;

Solishtirma buglanish issiqligi ——————-→ 114.8 kJ/mol;

Molyar issiqlikgi ——————-→ 25.4 kJ/(K∙mol);

Molyar hajmi ——————-→ 9.2 mol/sm^3;

Oddiy moddaning kristall panjarasi

Panjara tuzilishi ——————-→ Geksagonal

Panjara parametrlari ——————-→ a=2,6648 c=4,9468 Å

Boshqa xususiyatlar

Issiqlik o’tkazuvchanligi ——————-→ (300 K) 116 Vt/(m·K);

CAS raqami ——————-→7440-66-6

Ishlatilishi
Rux sof metall holida qazib olingan qimmatbaho metallarni(oltin, kumush) qaytarish uchun ishlatiladi. Bundan tashqari rux oltin, kumush va boshqa metallarni qora qoʻrgʻoshindan intermetalik birikmalar(rux kumush va oltin bilan “kumush ko’pik” deb ataladi) koʻrinishida ajratib olishda ishlatiladi. Keyin an’anaviy tozalash usullari bilan qayta ishlanadi.
U po’latni korroziyadan himoya qilish uchun ishlatiladi (mexanik stressgamoyil bo’lmagan sirtlarni galvanizatsiya qilish yoki ko’priklar, metall konstruktsiyalar uchun metallizatsiya).
Rux kimyoviy tok manbalarida, ya’ni batareyalarning manfiy elektrod uchun material sifatida ishlatiladi, masalan: marganes-rux elementi, kumush-rux batareyasi( EYK 1,85 V, 150 W * h/kg,Xususan, qurol-yarog’da, ba’zida ZAMAK qotishmasidan (-3, -5) to’pponcha boltlari, ayniqsa zaif yoki shikastli patronlardan foydalanishga mo’ljallangan. 650 W * h / dm3), simob-rux elementi (EYK 1,35 V, 135 Vt / kg, 550-650 Vt / dm³), dioksisulfat-simob elementi, yodat-rux elementi, mis oksidli galvanik elementi (EYK 0,7-1,6 Volt, 84-127 Vt / kg, 410-570 Vt / dm³)
Ruxning rux-havo batareyalari roli juda muhim, bu juda yuqori o’ziga xos energiya quvvatiga ega. Ular dvigatellarni ishga tushirish uchun istiqbolli (qo’rg’oshin batareyasi — 55 Vt·h/kg, sink-havo — 220-300 Vt·h/kg) va elektromobilar uchun(900 kmgacha masofaga yetadi).
Rux plastinalari, xususan, ko’p turdagi nashrlarda tasvirlarni chop etish uchun keng qo’llaniladi. Rux erish nuqtasini kamaytirish uchun ko’plab qattiq qotishmalarning bir qismi sifatida qo’shiladi.
Rux oksidi tibbiyotda antiseptik va yallig’lanishga qarshi vosita sifatida keng qo’llaniladi. Bundan tashqari, sink oksidi bo’yoq ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
Rux latunning muhim tarkibiy qismidir. Ruxning alyuminiy va magniy bilan qotishmalari (TsAM, ZAMAK) nisbatan yuqori mexanik va juda yuqori quyish fazilatlari tufayli mashinasozlikda keng qo’llaniladi. Xususan, qurol-yarog’da, ba’zida ZAMAK qotishmasidan (-3, -5) to’pponcha boltlari, ayniqsa zaif yoki shikastli patronlarda foydalanishga mo’ljallangan. Bundan tashqari, sinkli qotishmalardan har qanday texnik aksessuarlarida keng qo’lanadi.
Rux sulfidi qisqa muddatli luminoforlar va boshqa luminesans birikmalarini ishlab chiqarishda ishlatiladi, bu odatda ZnS va CdS aralashmalari bo’lib, boshqa metallarning ionlari bilan faollashadi. Rux tellurid, selenid, fosfid, sulfidlari -n yarim o’tkazgichlar keng qo’llaniladi. Rux sulfidi ko’plab fosforlarning ajralmas qismidir. Rux fosfidi kemiruvchilar uchun zahar sifatida ishlatiladi. Rux selenid o’rtacha infraqizil oralig’ida, masalan, karbonat angidrid lazerlarida juda kam assimilyatsiya nisbati bo’lgan optik ko’zoynaklarni ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.