Ибрайым Юсупов

Sadıq shayırdıń epikalıq shıǵarmaları. Sadıq shayırdıń dóretpesinde dástanlar bólimi belgili orın tutadı. Onıń jazǵan «Baxtiyar» (1950), «Xanalaslar» (1968) sıyaqlı dástanları shayırdıń epikalıq janrdaǵı múmkinshiligin kórsetedi. Egerde biz shayırdıń poema dástanlarınıń tematikasına názer awdarsaq, onıń xalıqtıń turmısındaǵı eń áhmiyetli máselelerdi jırlawǵa talaplanǵanlıǵın kóremiz. Ol «Berdaq», «Baxtiyar», «Qamarı», «Toyǵa úles», «Ótken kúnler», «Farhad», «Xanalaslar», «Jipekshi Jańıl» sıyaqlı shıǵarmaların dóretti. Sadıq Nurımbetovtıń «Berdaq» (1950) poeması shayırdıń 50 jıllıq yubileyine baylanıslı dóredi.
Shıǵarmalarınıń kórkemlik ózgeshelikleri. Sadıq Nurımbetovtıń «Usta hám shayır» degen bir qosıǵı bar. Bunda onıń shayırlıq haqqındaǵı pikiri kútá durıs juwmaqların tapqan:

Sheber usta erinbeydi, izleydi,

Sonlıqtan da usta soqqan is deydi,
Tırnaqtay jerine kewli pitpese,
Qayta soǵar, ońar jolın izleydi.

Órnek salar óner menen naǵıslar,

Shala etiw onıń ushın namıs-ar,
Sebep ózi jasaǵan bul nársesin,
Birew emes, bir neshege baǵıshlar.

Onnan satıp alsadaǵı bir kisi,

Kim soqqan dep názer salar mıń kisi,
Kópshilikke qılǵan isi unasa,
Naǵız sheber ol ustanıń bilgishi.

Sol sıyaqlı sheber shayır isleydi,

İslemese aytarlıqtay pispeydi,
Sheber usta kibi miynet qılmasa,
Shayır sózi óz ornına túspeydi.

Sadıq shayırdıń dóretpesinde onıń poetikalıq izleniwshiligi dıqqattı awdaradı. Shayırdıń lirikasında xalıqtıń danıshpanlıq sózleri tiykarında jasalǵan, biraq oǵan óziniń oyshıl, tereń filosofiyalıq pikirlerin qosıp kórkemlikke ótkerilgen qatarlar az emes, bularda atalıq násiyat ta, kópti kórgen shayırdıń tájiriybelik oy-tujırımları da bar. Mısalı, onıń redifli forma menen berilgen 14 buwınlı «Toylatar miynet seni» dep atalatuǵın qosıǵı usınday:

«Adam qolı gúl» degen naqıl sóz bar xalqımda,

«İstiń kózin bil» degen aqıl sóz bar xalqımda,
«Elge xızmet qıl» degen maqul sóz bar xalqımda,
Miynet penen nur degen altın sóz bar xalqımda.
Watanǵa is qılıwdan artıǵıraq xızmet joq,
Tuwǵan jerdi súyiwden bahalıraq izzet joq,
Onnan artıq dúńyada joqarıraq húrmet joq,
Biziń shadlı zamanda zaya keter miynet joq,
Miynet – baxıt, ırısıń – toylatar miynet seni.

Sadıq Nurımbetov qaraqalpaq ádebiyatında eliw jıldan aslam xızmet etti, bul dáwir ishinde ol mayda lirikadan baslap, kúshli satiralıq ótkir oylı qosıqlar, bir qansha poemalar, dástanlar dóretti. Onıń eń jaqsı shıǵarmalarınıń baslı belgisi – waqıt penen tıǵız baylanıslı edi. Ol ózine úlken talapshańlıq penen waqıttıń sorawına juwap beriwge umtıldı, waqıt sınawına shıdam beretuǵın sóz naǵısların jasadı, sóytip, poeziyamızdıń iri wákili dárejesine kóterildi.