Ibtido (tavrotning birinchi kitobi) Kirish

46:1 Bersheba — shu yerda Xudo Yoqubning otasi Is’hoqqa zohir bo‘lgan, Is’hoq Xudoga 
atab bir qurbongoh qurgan edi (26:23-25 ga qarang). 
46:12 …G‘ur va O‘nan Kan’on yurtida vafot etgan edilar — 38:6-10 ga qarang. 
46:13 Yoshuv — ibroniycha matnda bu ismning boshqa varianti Yo‘v. Uning Yoshuv 
degan shakli 1 Solnomalar 7:1 dan olingan (yana Sahroda 26:24 ga qarang). 
46:15 Paddon–Oram — 25:20 izohiga qarang. 
46:16 Zafo‘n — ibroniycha matnda bu ismning boshqa varianti Zifiyon. Uning Zafo‘n 
degan shakli Sahroda 26:15 dan olingan. 
46:16 Aro‘d — ibroniycha matnda bu ismning boshqa varianti Aro‘di. Uning Aro‘d degan 
shakli Sahroda 26:17 dan olingan. 
46:20 On shahri — 41:45 izohiga qarang. 
46:26 oltmish olti kishi — shu bobning 8-25–oyatlaridagi ro‘yxatda jami yetmishta 
odam keltirilgan, aslida esa Misrga oltmish oltita odam kelgan edi. Ro‘yxatda aytib 
o‘tilgan G‘o‘r va O‘nan kelganlarning qatorida sanalmagan, chunki ular Kan’on yurtida 
vafot etganlar (shu bobning 12–oyatiga qarang). Yusuf, Manashe va Efrayim ham 
kelganlarning qatorida sanalmaganlar, ular allaqachon Misrda edilar. Dina 
ro‘yxatdagilarga qo‘shib sanalmagan, lekin kelganlar qatorida sanalgan (shu bobning 
15–oyatiga qarang). Shunday qilib, Misrga oltmish olti kishi kelgan edi. 
46:27 yetmish kishi — yetmish soniga shu bobning 8-25–oyatlarida aytib o‘tilgan 
ro‘yxatdagi yetmishta odam kiradi. Kan’on yurtida vafot etgan G‘ur va O‘nan Misrga 
kelganlarning orasida hisoblanmagan (shu bobning 12–oyatiga qarang), ularning 

---

Ibtido
93 
o‘rniga Yoqubning o‘zi va Dina qo‘shib hisoblangan (shu bobning 15–oyatiga qarang). 
Shunday qilib, hammasi yetmish kishi edi. 
46:28 Go‘shen yerlari — 45:10 ga va o‘sha oyatning izohiga qarang.