Ijtimoiy hodisa

sheva: keldi-galdi, tom-uchak, shunday qilib-shuytib, doda-bobo;

so‘zlashuv nutqi: Hov oka, manga qareng, shahar bedarvozamas, tushundizmi?;

jargonlar: olampanoh, padari buzrukvor, volidayi muhtarama;

vulgarizm (so‘kish, qarg‘ash): ko‘zginang o‘yilgur, bo‘yginang lahadda chirigur, yer yutkur va h. k.;

varvarizm (chetdan kirgan so‘zlar): karoche, itak, uje, tak chto, bratishka, brat, pochti, davno, konets, ujas, mamulya va h. k.



Adabiy til – milliy tilning adabiy qoidalariga bo‘ysundirilgan, muayyan qolipga solingan, olimlar, san’atkorlar, mutaxassislar tomonidan ishlov berilgan, doim silliqlashtirilib, mukammallashtirilib boriladigan til shaklidir.

Adabiy tilning 2 xil shakli mavjud: og‘zaki va yozma.

Sheva – bir millatga mansub bo‘lib, lekin turli hududlarda yashaydigan odamlar tomonidan ishlatiladigan milliy til ko‘rinishidir. Shevaning faqat og‘zaki shakli mavjud.


Shevaning adabiy tildan farqi


Sheva Adabiy til

Fonetik (tovush) farqi: poshta pochta

Leksik (so‘z) farqi: zanggi narvon
Grammatik (qo‘shimcha) farqi: kelvotti kelyapti
Lahja – shevalarning bir-biriga yaqin bo‘lgan guruhlaridir.

LAHJALAR




O‘G‘UZ

QIPCHOQ

QARLUQ

QIPCHOQ lahjasi (SHIMOLIY-G‘ARBIY guruh). Bu lahja o‘z ichiga O‘zbekistonning barcha viloyat shevalarini o‘z ichiga olib, bu lahja vakillari, asosan, qishloqlarda istiqomat qiladi.


Belgilari:

• 
  “y” harfi o‘rniga “j” harfi ishlatiladi: yo‘l-jo‘l, yo‘q-jo‘q, yaxshi-jasqi va h.k;
  
• 
  “g‘” o‘rnida “v” ishlatiladi: tog‘-tov, sog‘-sov va h. k;
  
• 
  so‘z oxirida “k” va “q” harflari tushib qoladi: quruq-quri, sariq-sari.
  
•