Қисқартирилган номлар

I ҚИСМ
КОНЧИЛИК ИШЛАРИНИ ОЛИБ БОРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАР
УМУМИЙ ҚОИДАЛАР
Ушбу ТФҚ га барча олмос, рангли, нодир ва қимматбаҳо металлар конларини қазиб олишда, геологик қидирув ишларини олиб боришда, кончилик корхоналарини лойиҳалашда ва қурилишида амал қилишлари керак.
Эслатма: Газ ва чангнинг портлашидан хавфли бўлган корхоналарда кончилик ишлари олиб борилганда қўшимча равишдва “кўмир ва сланец шахталари хавфсизлик қоидалари” талабларига ёки махсус ишлаб чиқилган ва ўрнатилган тартибда тасдиқланган чора тадбирлар талабларига риоя қилиш керак.
Бу ТФҚ кон ишларини олиб боришнинг хавфсиз, техник жиҳатдан тўғри, иқтисодий томонидан самаралик омилларини ўрнатади.
Улар қуйидагиларни таъминлайди:
а) фойдали қазилма конини қазиб олишда ер қаъридан оқилона ва комплекс фойдаланишни;
б) техник эстетика талабларидан келиб чиққан ҳолда меҳнатнинг маиший қулай шароитини;
в) асосий ва ёрдамчи жараёнларни механизациялаш ва автоматлаштириш мақбул даражасини;
г) фойдали қазилма конларини очиш ва қазиб олиш усулларини танлашда уларнинг кон-геологик шароитини ва коннинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олишни;
д) фойдали қазилма конининг лойиҳада кўрсатилган очиш, қазиб олиш тартиби ва схемаларига риоя қилишни;
е) руданинг сифатсизланиши ва ер қаръидан чиқариб олиш мақбул кўрсаткичларига риоя қилишни ва кон қабул қилинган усулда қазиб олинганда уларнинг мутаносиблигини.
Кон қазиб олиш корхоналарининг бир меъёрда ишлашини таъминлаш учун саноат ва фойдаланиш қидирув ишларини олиб борилишини лойиҳалаштирилишни, фойдали қазилма конларининг заҳираларини очилиши ва тайёрланишини ўз вақтида бажариш керак. Корхонанинг иқтисодий юқори кўрсаткичларини таъминлаш учун руда хомашёсидан тўлиқ ва комплекс фойдаланиш керак. Бунинг учун келажакда қазиб олинадиган рудаларнинг таркибини олдиндан ўрганиб, уларни бойитиш технологиясини ишлаб чиқиш керак бўлади.
Конни қазиб олувчи корхоналар қуйидагилар билан таъминланиши керак:
а) ҳар бир корхона учун “Саноатгеоконтехназорат” Давлат инспекцияси билан келишилган ҳолда, ўрнатилган тартибда тасдиқланган, йўриқнома ва қоидалар асосида белгиланган фойдали қазилма захиралари меъёрий хажмлари билан;
б) ишнинг бир маромда олиб борилишини таъминлаш учун корхона керак хажмда бурғиланган, ажратилган ва магазинлаштирилган руда (очиқ усулда қазиб олишда руда ва очувчи тоғ жинслари) билан;
в) ишни хавфсиз олиб бориш ва ишлаб чиқариш режаларининг бажарилишини таъминлаш учун етарли миқдорда хомашё ва эҳтиёт қисмлар, асбоблар, жиҳозлар, энергия манбалари билан;
г) санитар меъёрлар асосида тасдиқланган санитар-маиший бинолар билан;
д) олий ёки ўрта махсус маълумотли ёки кон ишларини олиб боришнинг масъул ҳуқуқига эга умумкон, участка ва смена назорат ҳодимлари, ҳамда малакаси бўйича тўғри келадиган керакли мутахасис ишчилар билан.
Қурилаётган ва ишлаб турган қазиб олиш корхоналарида қўйидагилар бўлиши керак:
а) ер қаърисида, захиралар комиссияси томонидан тасдиқланган фойдали қазилма захиралари;
б) амалдаги қонуниятга асосан расмийлаштирилган, кон ва ер ажратмаси;
в) ўрнатилган тартибда тасдиқланган, кон қазиб олиш корхонаси (қайта қуриш) лойиҳаси;
г) ҳамма ишлатилаётган ва геологик қидирув лаҳимларининг лойиҳа ва бажарилган ишлари геологик ва маркшейдрлик хужжатлари;
д) геологик, очилган, тайёрланган ва қазиб олишга тайёр руда захираларининг ҳисоб хужжаталари;
е) шамолатиш режалари ҳамда сиқилган ҳаво таъминоти, сув таъминоти, иссиқлик таъминоти, электр энергия ва алоқа таъминоти схемалари;
ж) кон, шахта томонидан ишлаб чиқилган, ўрнатилган тартибда тасдиқланган, кон ишларининг ривожланиш режалари, геологик-қидирув, кон-капитал, тайёрлаш, кесиш, тозалаб қазиб олиш, тўлдириш, очиш, таъмирлаш ва сувсизлантириш ишларининг келажакка мўлжалланган йиллик, чораклик ва ҳар ойлик режалари;
з) кон назорат ходимлари ва асосий ишчи мутахасислари масулятлари, вазифалари ва ҳуқуқлари аниқ белгиланган, корхона раҳбаряти томонидан тасдиқланган йўриқномалар;
и) асосий ишлар турларини хавфсиз ва тўғри олиб боришни таъминловчи жихозлардан фойдаланганда ҳар бир корхона шароитини ҳисобга олган йўриқномалар;
к) ХЯҚ ер ости кончилик ишлари ва ХЯҚ очиқ кончилик ишлари талаблари асосида тузилган ва тасдиқланган, ҳалокатларни бартараф этиш режалари;
л) меҳнатни илмий асосда ташкил қилиш тадбирлари, янги технология ва янги техникани ишлаб чиқаришга татбиқ этиш режалари;
м) меҳнат муҳофаза шароитларини яхшилаш ва санитар-соғломлаштириш тадбирларининг режа мажмуалари;
н) ҳар йил бошида мунтазам равишда техник-иқтисодий кўрсаткичлар билан тўлдириб бориладиган коннинг кон-техник шароити, фойдали қазилмани тозалаб қазиб олиш ишлари, кон лаҳимлари, жихозлар, бино ва иншоатлар, уй-жойлар ва бошқаларни таърифловчи паспорти (ишлаб турган корхоналар учун) бўлиши керак.
6. Кон ишларини олиб бориш ва корхонани лойиҳалашда қўлланилаётган жиҳозлар ишлаш вақтидан энг кўп миқдорда фойдаланиш учун шароит яратиш ва ишнинг хавфсиз ва юқори унумдорлигини таъминловчи технологик йўриқноманинг ҳамма талаблари бажарилиши керак.
7. Тоғли ерларда жойлашган отвал лойиҳасида отвалнинг қурилиши ва фойдаланишида отвал жойлашган ерларда отвалнинг бузилиш эҳтимолини олдини олиш учун ишлайдиган ташиш-отвал жиҳозлари ва ҳар хил иншоатларни хавфсизлигини таъминловчи махсус тадбирлар ишлаб чиқилган бўлиши керак.
8. Ҳар бир ишчи жойида қуйидагиларни таъминловчи шароитлар яратилиши керак:
а) ишлаётганларнинг тўлиқ хавфсизлиги;
б) амалдаги меъёрий ҳужжатлар билан белгиланган миқдорда ишнинг санитар-гигиена шароитлари;
в) механизм ва ходимларнинг юқори меҳнат унумдорлиги билан ишлаш шароитлари яратилиши шарт.
Ҳар бир кон корхонасида ўқув комбинати (ёки пункти) бўлиши керак. Бу ерда ишчи ходимларни техника хавфсизлигига ўқитиш ва корхонага керакли мутахасислиги бўйича ишчиларнинг техникавий тайёргарлиги амалга оширилади.
. Ўрнатилган тартибда, ер ости ва очиқ усулдаги кончилик ишларида қўлланиладиган ҳар қандай кон жиҳози давлат ёки қабул қилувчи комиссиялар томонидан саноатда қўлланилиши учун қабул қилиниши керак.
Ўрнатилган тартибда, жиҳозларнинг янги турлари ҳамда янги технологик ва конструктив ечимлар (қарорлар) синовдан ўтказилиши керак. Синовдан ўтказиш ишлари жиҳозни ишлаб чиқарган завод йўриқномаси, услуби ва дастури асосида бажарилиши шарт.
Кон корхоналарида асосий ва ёрдамчи ишларни механизациялаш учун лойиҳада кўрсатилган машиналар, механизмлар ва бошқа воситалар қўлланилиши керак. Лойиҳада кўрсатилмаган механизациялаш воситаларини қўллаш бош лойиҳалаш ташкилоти билан келишилган ҳолда амалга оширилиши керак.
Карер, шахта, кон раҳбарияти ихтирочи ва рационализатор ишчиларни ҳар томонлама ривожлантириши ва қўллаб-қувватлаши, ишнинг илғор услубларини ўрганиши ва кенг тарқалишини таъминлаши, илмий тадқиқот ишларини муваффаққиятли олиб боришига кўмаклашиши, илмий изланишлар натижаларини ишлаб чиқаришга тадбиқ этишлари керак.