Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oziq-ovqat kimyosi va biokimyosi

Ishning bajarilish: 
Avvaldan 500
○
C haroratda qizdirilgan va sovutilgan tigelga 5-25 g 
tahlil qilinayotgan mahsulot qoʻyiladi. Agar suyuq mahsulot boʻlsa, uni 
quruq qoldigʻi qolguncha suv hammomida bugʻlatamiz. Keyin quritish 
shkafida (100-120
○
C quritib) elektrplitkada kuydiramiz. Kuydirilgan 
mahsulotni 450
○
C haroratli mufel pechida kulga aylanguncha 
qizdiramiz. 
Qizdirilayotganda alanga olishga va atrofga sachrashga yoʻl 
qoʻymaslik kerak. Qizdirilgandan soʻng tigelni quritgichli eksikatorda 
sovutib, tarozida tortamiz. 
Kulga aylantirish jarayoni kulga aylangan mahsulot massasi 
oʻzgarmas boʻlguncha davom ettiriladi. Kulga aylanish jarayonini 
sovutilgan kul qoldigʻiga 1-2 ml 90% etil spirti qoʻshib tezlashtirish 
mumkin. Hosil boʻlgan quruq qoldiqni (qoʻshimcha) mufel pechida 
haroratni doimiy 450-500
○
C ga koʻtarib, namuna toʻliq kulga 
aylanguncha boʻlgan ulushini quyidagi formula orqali topamiz. 
Z = 
,
)
(
100
0
2
2
1
m
m
m
m


(15.1) 
Bu yerda: m
1 
– tigelning tekshirilayotgan mahsulot bilan birgalikdagi 
ogʻirligi, g; 
m
2 
– tigelning kul bilan birgalikdagi ogʻirligi, g;
m
0
– tigelning ogʻirligi, g; 
100 – foizga hisoblash koeffitsiyenti. 
Ikkita parallel tajriba oʻtkazilganda kulning massaviy ulushi 
orasidagi nisbiy farq 5% dan oshmasligi kerak. 
Ishqoriylikni aniqlash 
Kul solingan tigelga 25 ml 0,1 n HCl ni kulni neytrallash uchun 
qoʻshamiz, tigelning ustini soat oynasi bilan yopib 1 minut davomida 

---

57 
qaynatamiz. Hosil boʻlgan eritmani oz-ozdan kolbaga titrlash uchun 
solamiz. 
Kulning ishqoriyligini (X
Ish
, %) quyidagi formula orqali hisoblaymiz: 
X
Ish 
= 
,
)
(
100
2
1
m
V
V

(15.2) 
Bu yerda: V
1
– tahlil uchun olingan 0,1 n HCl eritmasining hajmi, 
ml; 
V
2 
– titrlash uchun ketgan 0,1 n NaOH hajmi, ml; 
m – tekshirilayotgan material ogʻirligi, g; 
100 – foizga hisoblangan koeffitsiyent.