«kimyo texnologiya» fakulteti «oziq-ovqat texnologiyasi» kafedrasi

Suyish va konsizlantirish. Parrandalarni suyish, xushsizlanti­rishgandan keyin 30 sek davomida bajarilishi lozim. Parrandaning qonini tula chikarish kerak. Qonini tula chikarmasangiz uning kanotlari ostida kizil doglar paydo bo‘ladi. Bundan tashkari tula konsizlantirmaslik parrandaning go‘shtining sifatini pasaytiradi. Parrandani suyish 2 usulda olib boriladi:tashki xamda ichki usl. Bizda ko‘pincha tashki usul bajariladi. Tashki usul birinchidan ishchilarning katta maxorati bo‘lishi shart emas, xamda u tularok chikib ketadi. Tashki usulda parranda boshining elka kismidan boshlab kesiladi. Qo‘zining gorizontal yuligacha. Bu maksad uchun avtomatlar xam bor avtomatda parrandani, suyganda kon chikishi tularok bo‘ladi. Buning kamchiligi shuni parrandaning tashki terisi tularok saklanib koladi.
Ko‘p xollarda ko‘pincha kallasi o‘zilib ketadi. Ichki usulda maxsus uchi utkirlangan kaychi yordamida parrandaning tanglayi orkasida tilchaning ustidagi vena tomiri kesiladi. Ichki usul parranda tushlarini ‘yarim tozalangan xolda ishlatish maksadida bajariladi. O‘zishni ma’lum idish ustida 90-120 sek davomida konsizlantiriladi. Tovo‘q jujalar uchun 0-12 sek xamda kurka katta parrandalar uchun urdak va boshkalar uchun 150-180 sek ni davom ettiradi. Tashki usulda suyganda jujalarning tirik massasini 5 % kon chikadi, tovo‘qlarda 4,1 %, urdaklarda 5,1 %.
Parrandalarni puxidan tozalash. Puxning parranda tushida saklab kolish kuchi kuyidagi kattaliklarga bog‘liq, 1 chidan parrandaning ko‘rinishidan, 2 chidan uning yoshidan, puxning xilidan, uning kattaligidan xamda pux tomirining yoki kanotining tushning ishikish cho‘qurligidan. Bu cho‘qurlik xar xil bo‘ladi. Masalan: gazda kanotlarning tushiga kirish cho‘qurligi 53 mm ni puxlarniki esa 6 N mm ni tashkil kiladi. Xuddi shunday bu kanotlarning tushdan saklab kolish kuchi 25,4 N ni puxlarniki esa 4,4 N ni tashkil kiladi.
Puxlarni teridan saklab kolish kuchini kamaytirish uchun odatda issiklik ishlovidan foydalanadilar. Issiklik ishlovini kaynok suv yoki par yordamida o‘zatadilar. Bizda issiklik ishlovi berish svu yordamida olib boriladi. Suv xarorati 58-65⁰S o‘rtacha etapda 52-54 % S ni va yumshok rejimda 51⁰S dan past xaroratni tashkil kiladi. Xaroratni kutarish puxlarni teridan saqlash kuchiga nixoyatda ta’sir kiladi. Parrandalarning buyni xamda kanotidagi puxlar teri tomonidan kattik saklanadi. Shuning uchun bu kismlarni yana ortikcha issiklik ishlov berish y uli bilan tozalanadi. Suvda so‘zuvchi parrandalarning puxlari ko‘prok va zichrok joylashgan tovo‘qlarga nisbatan. Bundan tashkari suvni kuganda suvda so‘zuvchi parrandalarning moyi ko‘pligi uchun suvni kuyamiz. Suv okib ketadi. Shu sababli suvda so‘zuvchi parrandalarning puxini tushirganda xarorati ko‘prok kutarishga yukorirok kutarishga va ko‘prok davomadga ishlov berishga to‘g‘ri keladi. Parrandalarning puxini tushirish uchun ma’lum vanalardan foydalanadilar. Shu vannalarda issik suv suv soladilar va parrandalarni suvga tushiradilar. Shu bilan birgalikda parrandalarga bug‘ xam berish mumkin. Bug‘ berish mikrobiologik no‘qtai nazaridan tozalash uchun parrandalarga quruq tushayotgan paytda 0,002-0,004 % li xlorid kislota eritmasidan foydalanish mum­kin. Bunda muxitning RN i 6,5 gacha tushadi.
Issiklik ishlovi bergandan sung parrandaning parlarini kanotlarini tezdagina olib tashlash lozim. Zeroki 15-20 dakikadan keyin parrandalar terisining parlarini saklab turish kuvvati avvalgi xoliga kadar yana tiklanadi. Parrandalarning tushini tozalaganda uning kallasi, oyoklari sungra ichki kismlari tula olib tashlanadi.
Parrandalarning ichki kismini tula tozalash unieng tushini veterinar-sanitar ko‘zatishga sharoit yaratib beradi. Parrandalarning tushini tula tozalash uning yaxshi tomonlari sho‘qi parrandalar koldiklaridan ozik-ovkat yoki texnik maksadda tula mahsulotlar ishlab chikarish mumkin. Parrandalarning ichki kismlari shur va mahsulotlari ishlab chikarish uchun yoki dildirokli maxsulot ishlab chikarish uchun ishlatiladi. Ularning kallasi xamda oyoklari esa ozik-ovkat mahsulotlarida yoki texnik mahsulotlarida ishlatish mumkin. Texnik koldiklar bu ichak axlotxonasi, tuxumdoni, ular ungach xavo yuli xamda upka va buyragi keyin kora jigar xamda upka va buyragi mol ozo‘qa uni ishlab chikarish uchun yuboriladi.
Tozalangan tush ichkari kismi xamda tashkari kismidan yuviladi. ‘yarim tozalangan tush parrandaning ichagi xamda oshkozoni olingani xisoblanadi. Agar parrandaning jigildoni tula bo‘lsa, uni olib tashlash lozim. Buning jigildonning terisi kesiladi, donlari to‘qiladi. Bu jarayonlarni kulda bajariladi. ‘yarim tozalangan parranda tushlarining ogiz bushligi xamda barmoklari kondan va xamda ozo‘qa koldigidan tozalanadi. Tozalangan tushlar sovitilgan xavo yoki suyuklikda muskuliy kismlarning ichida xarorat 4⁰S dan yukori bulmagan darajagacha sovitiladi. Shundan sung avtomatik ravishda tushlar kadoklanadi. Semizligi xamda texnologik ishlov berish darajasiga karab tushlar 2 navga bo‘linadi:

1. 
   I nav
   
2. 
   II nav
   

Korxona ishlab chikarish parranda tushining kabul kilingan davlat standartlariga yoki texnik sharoitlarga mos kelishiga kafolat beradi. Tushlarga elektrik yul bilan yoki yoruglikni yopishtirish yuli bilan I va II kat yog‘oriyalarga I yoki II rakami yozib kuyiladi. Kadoklashdan oldin parranda tushining ma’lum shaklga keltiriladi. Buning uchun tushni parranda tushini buynini kanotining tagiga keltirib yopishtiradilar. Shundan buyning kesilagn joyini yashirib kuyadilar. Kanotlarini esa tushning yon tomonlariga yopishtiradilar. G‘oz yoki kurkaning oyoklarini parranda tushining ichiga tikib kuyadmlar. ‘yarim tozalangan parranda tushida parrandaning buyni va boshini tushning o‘ziga yopishtirib kuyadilar. Kanotlarini esa tushning yon tomonlariga yopishtiradilar. Parranda tushining kadoklash paytida sovitish va isitish natijasida tush massasining bir ‘yarim foizi yo‘qotiladi.