KiRisiw FilosofiYA, onin’ mashqalalari ha’m funktsiyalari adamnin’ aldmda tek g’ana o’mir, o’ndiris h t. b menen baylarusli ma’seleler turmaydi. «01 qorshag’an du’nya ne?»

Oyaniw da’wiri filosofiyasi orta a’sirler filosofiyasin bir neshe tiykarlar negizinde biykarlaw basqishi dep te ataladi:

• 
  
  gnoseologiyada diniy paradigmamn’ idirawi ju’z beredi ha’m jan’a ilimiy paradigma qa’li plesedi.Ol tuwilip atirg’an jan’a mashinahq materialhq- texnikaliq bazanin’ ha’m jan’a ja’miyetlik qatnasiqlardin’ talaplann qanaat- landinwi tiyis edi.
  
• 
  
  etikada teotscntrizmnen antropotsentrizmge o’tiw o’z ormna iye boladi.
  

V) naturfilosofiyada a’lemnin’ geotsentrlik kontseptsiyasi geliotsentrlik
kontseptsiya menen almasadi.
Solay clip, Oyamw da’wiri filosofiyasinin' tiykann antropotsentrlik neoplatonizm quraydi.
Ta’kirarlaw ushin sorawlar:

• 
  
  Oyaniw da’wirinin’ filosofiyasinin’ qa’liplesiwine ne na’rse ta’sirin tiygizdi?
  
• 
  
  Oyaniw da’wirinde qanday filosofiyaliq ag’imlar payda bolg’an ha’m olardin’ ma’nisi nede?
  
• 
  
  Oyaniw da’wiri filosofiyasinin’ bash o’zgeshelikleri qanday?
  

§7. Jan’a zaman filosofiyasi
^rJan’a zamandi buijuaziyaliq revolyutsiyalardin’ baslamwi ha’m cvropaliq ma’mleketlerde XVI-XV1I a’sirlcrde ilimnin’ rawajlaniwin aniqlag’an, ilimge jan’a filosofiyaliq bag’darlaniwdi payda etkcn buijuaziyaliq qatnasiqlardin’ qa’liplesiwi mcncn baylamstiradi.Filosofiyanin’ bash ma’selesi retinde bilimge erisiw usillarm da’lillew—biliwdin’ metodologiyahq problemalan ahp qaraladi.

16. 
    
    a’sirden baslap ta’biyattaniw ilimlerinin’ ha’w'ij ahp rawajlamwi baslanadi: ten’iz talaplan astronomiyanm’ rawajlaniwin, qalalardin’ salmiwi, keme qunhsi, a’skeriy is—matematika ha’m mexanikanin’ rawajlaniwin amqlaydi. Jan’a ilimen’ aldi menen materialliq o’ndiristin’ a’meliyatina tiykarlanadi: toqimashihq sanaatinda mashinalardin’ oylap tabihwm, ko’mir ha’m metallurgiyahq sanaatta o’ndiris qurallanmn’ jetilistiriliwin bul jerde alip qarasaq boladij Oyamw da’wirinde baslang’an feodalhq ja’miyettin’ ldiraw protsesi XVII a’sirge kelip ken’ tarqaladi ha’m teren’lesediJan’a buijuaziyaliq ja’miyettin’ rawajlamwi tek g’ana ekonomika, siyasat, sotsialhq qatnasiqlarda g’ana o’zgerislerdi payda etip qoymay,ol adamlardin’ da sanasin o’zgertedi. Jan’a zaman iliminin’ rawajlamwi filosofiyanin’ bag’dannm’ o’zgeriwine ahp keldi. Egerde orta a’sirler filosofiyasi teoorayhq xarakterge iye bolg’an bolsa, Oyamw da’wiri filosofiyasi ko’rkem o’ner ha’m gumanitar bilimge bag’darlang’an bolsa, onda Jan’a zaman filosofiyasi ilimge tiykarlanadi.
    
17. 
    
    a’sirden ilimnin’ o’z aldina institut sipatinda sho’lkemlesiwshilik jaqtan qa’liplesiwi baslanadi, ilim zamanago’y belgilerge ha’m formalarg’a iye bola baslaydi. Ta’biyattamw ilimleri ta’repinen ashilg’an mzamlar ja’miyetti izertlewge iykemlestiriledi. Uliwma filosofiyaliq bilimlerden Jan’a zamanda o’z aldina taraw sipatinda ekonomika, sotsiologiya, politologiya siyaqli ja’miyetlik pa’nler bo’linip shig’adi.
    

Bul da’wir ontologiyasinm’ xarakterli belgileri sipatinda mexanitsizm (mexanika mzamlann absolyutlestiriw, olardi ha’rekettin’ barliq tu’rlerine, ha’tteki ja’miyetke de iykemlestiriw) ha’m deizm (latin so’zi—quday degendi an’latadi, ta’biyattin’ rawajlaniwinm’ birinshi sebebi retinde qudaydi alip qaraw, oni du’nyahq ha’reketke tek birinshi tu’rtki beriwshi ku’sh (ha’rekettin’ bansina keyin ala aralaspaydi) sipatinda tu’sindiriw) ahp qaraladi.^rFilosofiyada deizm bul da’wirde dinnen qashiqlaytug’m formani an’latadi. Deizm qudaydin’ du’nyanm’ ko’riniske iye emes sebebi sipatinda o’mir su’riwin moyinlawshi ta’limatti an’latadi. Deizmnin’ xarakterli o’zgesheligin qudaydin’ funktsiyasin minimumg’a alip keliw beredi.
Bul ko’zqaraslar du’nyamn’ jan’a fizikahq ko’rinisi tiykarina qoyiladi. Onin’ a’hmiyetli derekleri retinde G.Galileydin’ (1564-1642 jj.) ha’m

8.