Koronavirus pandemiyasi va global inqiroz holatlarining

II bob. O‘zbekistonda koronavirus infeksiyasi tarqalishining keng avj olish davrida aholi va 

iqtisodiyotni qo‘llab-quvvatlash uchun qabul qilingan asosiy choralar, tiklanish bosqichlari va 

2020-yilda kutilayotgan natijalar 

1)  sanitariya-gigiyena  tadbirlarini  o„tkazish,  infeksiya  yuqtirish  va  yuqtirgan  odamlarni 

davolash, iqtisodiyotning alohida eng ko„p zarar ko„rgan tarmoqlarini saqlash, investitsion faollikni 

va aholini ijtimoiy qo„llab-quvvatlashni oshirish hisobiga yangi ish o„rinlarini yaratish maqsadida 10 

trillion so„m miqdoridagi Inqirozga qarshi kurashish jamg„armasini tashkil etish. 

Joriy yilning 1-iyul holatiga, Inqirozga qarshi kurashish jamg„armasi mablag„lari hisobidan 

5,6  trillion  so„m  mablag„  sarflangan  bo„lib,  shundan  tashxis-test  tizimlari,  reaktivlar  va  himoya 

vositalarini  sotib  olish,  sanitariya-epidemiologiya  ishlarini  amalga  oshirish  hamda  tibbiyot 

xodimlarini moddiy qo„llab-quvvatlashga 724 milliard so„m sarflandi. 

2) korxonalar bankrot bo„lishining oldini olish bo„yicha chora-tadbirlar qabul qilish, muhtoj 

xo„jalik  subyektlariga,  birinchi  navbatda,  zarar  ko„rgan  tarmoqlarga  subsidiyalar,  kreditlar  yoki 

prolongatsiyalar shaklidagi qo„shimcha moliyaviy resurslar ajratish. 

Xususan,  karantin  choralaridan  zarar  ko„rgan  59,8  mingta  kichik  biznes  subyektlari  va 

korxonalar 567,5 milliard so„m miqdorida mulk  solig„i va  yer solig„idan  ozod qilindi. 20,3 mingta 

xususiy  tadbirkorlik  subyektlariga  foydalanilmayotgan  yer  uchastkalari  va  obyektlari  uchun  yuqori 

stavkalarni tadbiq etish va jarimalarni (1,1 trillion so„m) undirish to„xtatildi. 

328,8  mingta  mikrofirma  va  kichik  korxonalar  (1,68  million  ishchi)  uchun  ijtimoiy  soliq 

stavkasi  12  foizdan  1  foizga  (662  milliard  so„m)  kamaytirildi.  239  mingta  yakka  tartibdagi 

tadbirkorlarga  eng  kam  ijtimoiy  soliq  miqdori  bazaviy  hisoblangan  summaning  50  foizigacha  (155 

milliard so„mdan ortiq) kamaytirildi. 

4  022  ta  eksport  qiluvchi,  tashqi  savdo  operatsiyalari  bo„yicha  debitorlik  qarzlari  mavjud 

korxonalarga 1,7 trillion so„m miqdoridagi jarimalarni qo„llash to„xtatildi. 

Tijorat banklari tomonidan 23,9 trillion so„mlik kreditlar prolongatsiya qilindi. 

3)  “Har  bir  oila  —  tadbirkor”  dasturi  orqali  aholining  eng  muhtoj  qatlamlarini  qo„llab-

quvvatlash va ularning daromad bazasini 4 trillion so„mga oshirish. 

Inqirozga qarshi kurashish jamg„armasi mablag„laridan aholini, ayniqsa, kam ta‟minlangan 

oilalarni  ijtimoiy  qo„llab-quvvatlash,  shuningdek,  ishsizlarni  jamoat  ishlariga  jalb  etish  uchun  621 

milliard so„m ajratildi. Ijtimoiy nafaqalar oluvchi oilalar soni 595 mingdan 799 minggacha yoki 34 

foizga ko„paydi. 

Pensiya  jamg„armasi  tomonidan  ortiqcha  to„langan  pensiyalar  bo„yicha  12,9  ming  nafaqa 

oluvchilarning 20 milliard so„mdan ortiq qarzlari hisobdan chiqarib tashlandi. 

Birinchi  marta  kambag„allar  bilan  manzilli  ishlar  boshlandi.  Uyma-uy  o„tkazilgan 

o„rganishlar  natijasida  583  mingta  moddiy  yordamga  muhtoj  “kambag„al  oilalar”  aniqlandi.  Ularni 

qashshoqlikdan chiqarish va bandligini ta‟minlash bo„yicha maqsadli chora-tadbirlarni ishlab chiqish 

va amalga oshirish boshlandi. 

Xususan, “Saxovat va ko„mak” umummilliy harakati doirasida ularga 307 milliard so„mdan 

ortiq miqdorda moddiy yordam ko„rsatildi. 

4)  iqtisodiyot  tarmoqlari  barqarorligi  uchun  zarur  va  muhim  bo„lgan  sektorlarni  maqsadli 

qo„llab-quvvatlash  (energetika,  kimyo,  to„qimachilik,  elektrotexnika  sanoatlari,  qurilish,  bank  ishi, 

turizm, sog„liqni saqlash). 

Xususan, turizm  bilan shug„ullanuvchi  3 167 ta yakka tartibdagi  tadbirkor uchun jismoniy 

shaxslar daromadlariga solinadigan daromad solig„ini hisoblash to„xtatildi (3,1 milliard so„m). 

Joriy  yilning  oxiriga  qadar  3  704  ta  sayyohlik,  mehmonxona  xizmati  va  aviatsiya  sohasi 

subyektlari yer solig„i va mulk solig„idan ozod qilindi, shuningdek, ular uchun ijtimoiy soliq xajmi 

12 foizdan 1 foizga pasaytirildi (154,5 milliard so„mdan ortiq). 

---

tibbiy  asbob-uskunalarni  import  qilishda,  2,8  milliard  so„mlik  bojxona  to„lovlaridan  ozod 

qilish maqsadida imtiyozlar berildi. 

Umumiy  ovqatlanish  va  alkogol  mahsulotlari  savdosi  sohasi  bilan  shug„ullanuvchi  11,2 

mingdan ortiq korxonalar uchun ajratmalar (5 foizdan 3 foizgacha) va yig„imlar miqdori (25 foizga) 

kamaytirildi,  bu  esa  ularga  17,1  milliard  so„m  miqdoridagi  mablag„larni  o„z  ixtiyorida  qoldirishga 

imkon yaratdi. 

Iqtisodiyot  tarmoqlarining  barqaror  faoliyatini  ta‟minlash  maqsadida  Inqirozga  qarshi 

kurashish jamg„armasi mablag„lari hisobidan 2 166 milliard so„m ajratildi. 

Bundan tashqari, sog„liqni saqlash muassasalarini qurish, rekonstruksiya qilish va jihozlash, 

irrigatsiya  va  meliorativ  obyektlari,  ichimlik  suvi  ta‟minoti  va  kanalizatsiya  tizimlari  uchun  3,7 

trillion  so„mlik  qo„shimcha  2  424  ta  infratuzilma  loyihalari  ro„yxati  shakllantirildi  va  mazkur 

loyihalar uchun Inqirozga qarshi kurashish jamg„armasidan 1,1 milliard so„m miqdoridagi mablag„lar 

ajratildi. 

5) qishloq xo„jaligi mahsulotlarini karantin choralaridan holi hudud sifatida saqlash, barcha 

qishloq xo„jaligi tadbirlarini o„z vaqtida moliyalashtirish va amalga oshirish. 

83  mingta  qishloq  xo„jaligi  ishlab  chiqaruvchilariga  qo„shimcha  yordam  sifatida  suv 

resurslaridan foydalanganlik uchun soliq miqdori 50 foizga kamaytirilib, 814 milliard so„mdan oshdi. 

Biroq, tabiiy ofatlar ro„y bergani sababli, shu  yilning aprel oyida Qashqadaryo, Navoiy va 

Buxoro viloyatlarida 16,6 ming gektar ekin maydonlari, shuningdek, Farg„ona vodiysining bir qator 

maydonlaridagi  bog„lar  zarar  ko„rdi.  Sardoba  viloyatidagi  suv  omborining  qulashi  tufayli  21  ming 

gektardan ortiq ekin maydonlari muomaladan chiqarildi. 

Natijada, 2020-yilning I yarim yilligida yalpi qishloq xo„jaligi mahsulotining o„sishi o„tgan 

yilning shu davriga nisbatan 102,8 foizni tashkil qildi (prognoz —102,4 foiz). 

6)  koronavirus  infeksiyasining  tarqalish  darajasiga  qarab  (“qizil”,  “sariq”,  yashil” 

mintaqalar)  viloyatlar  va  yashash  punktlarida  karantin  tadbirlarini  o„z  vaqtida  bosqichma-bosqich 

olib  tashlash  orqali  virus  tarqalmagan  joylarda  biznesni  tiklash  jarayonini  kechiktirmaslikka  imkon 

yaratish. 

7)  biznes  va  aholini  qo„llab-quvvatlash  uchun  “qo„l  rejimida”  ishlaydigan  qashshoqlikni 

kamaytirish  va  aholining  samarali  talabini  saqlashga  qaratilgan  keng  ko„lamli  ma‟muriy  chora-

tadbirlar ishlab chiqish. 

Alohida  e‟tibor  pandemiya  tufayli  aholining,  ayniqsa,  mamlakatga  qaytgan  mehnat 

muhojirlari orasida ishsiz qolganlarning muammolariga qaratilmoqda. 

Xususan,  231,9  ming  kishi  jamoat  ishlariga  jalb  qilinishi  uchun  Jamg„armadan  165,7 

milliard so„m miqdoridagi mablag„lar ajratildi. Xususiy xo„jaliklar va kooperativlarga 30,7 mingdan 

ortiq  fuqaro  ishga  jalb  etilgan,  shuningdek,  bandlikka  ko„maklashish  jamg„armasidan  ajratilgan 

subsidiyalar hisobidan tadbirkorlik faoliyatini boshlagan. 

Qabul  qilingan  chora-tadbirlar  O„zbekistonga  joriy  yilning  may  oyi  boshida  sanoat 

pasayishining  eng  past  nuqtasini  bartaraf  etish  va  joriy  yilning  iyun  oyi  o„rtalariga  kelib,  xizmat 

ko„rsatish sohalaridagi eng past pasayish nuqtasini bartaraf etish imkonini berdi.