Криминология

Онанинг ўз чақалоғини қасддан ўлдириши
Бу жиноят турининг объекти чақалоқнинг ҳаётини сақлаш борасидаги ижтимоий муносабатдир. Шундан келиб чиқадики, жабрланувчи фақатгина чақалоқ бўлиши мум­кин. Одатда, туғилиш­нинг бошланиши ва она қорнидан чиқиб ҳаётга кириб келиш вақтидан то 4 ҳафта­ликкача чақалоқлик деб ҳисобланади¹. Суд тиббиёти наза-рида, чақалоқлик жуда қисқа вақтдир; чақалоқ деб туғилгандан сўнг 1 суткагача яшаган гўдак ҳисобланади².
Объектив томондан жиноят онанинг ўз чақалоғини туғиш пайтида ёки бевосита туққан ҳамон қасддан ўлди­ришидан иборатдир.
Субъектив томондан жиноят тўғри ва эгри қасд билан содир этилиши мумкин.
Шундай ҳолатлар бўладики, онанинг эҳтиётсизлиги ту­файли етказилган турли хил жароҳатлар гўдакнинг ўлимига сабаб бўлади. Бундай ҳолда қилмиш эҳтиётсизликдан одам ўлдириш сифатида (ЖК 102-моддаси) квалификация қилинади.
Бу турдаги одам ўлдиришнинг ўзига хос хусусияти шундаки, бу жиноятнинг субъекти фақат чақалоқнинг онаси бўлиши мумкин. Болани ўлдириш жинояти иштирок­чиларининг (васвасага солув­чиларнинг, кўмакчиларнинг) қилмишлари Ўзбекистон Республикаси ЖК 28- ва 97-мод­далари билан квалификация қилиниши лозим.


Зарурий мудофаа чегарасидан четга чиқиб, қасддан одам ўлдириш
Мазкур одам ўлдириш жиноятининг объекти жиноий тажовузни бартараф этишда ҳужум қилувчининг ўлимига сабаб бўлувчи, ўзини оқламайдиган ҳимоя чораларини қўл­лашнинг олдини олиш бўйича ижтимоий муносабатлардир.
ЖКнинг 100-моддасида назарда тутилган жиноят объектив томондан зарурий мудофаа чегарасидан четга чиқиб, қасддан одам ўлдиришдан иборатдир.
Субъектив томондан қилмиш тўғри қасддан, шунингдек, эгри қасддан ҳам содир этилиши мумкин. Тажовузчига нисбатан қасос, ёқтирмаслик ва нафрат жиноятнинг мотиви ҳисобланади.
Агар иш ҳолатларига кўра, мудофаа чораларини қўллаган шахс ўзининг янглишганини билмаган ва билиши ҳам мумкин бўлмаган бўлса, унинг ҳаракатлари зарурий мудо­фаа ҳолатида содир этилган деб ҳисобланиши керак. «Агар шахс тажовузнинг аслида йўқ ва хаёлий­­лигини била туриб, иш ҳолатларига кўра ҳам уни, албатта, билиши мумкин бўлгани ҳолда зарар етказса, унинг ҳаракати Жиноят кодексининг эҳтиётсизлик орқасида зарар етказганлик учун жавобгар­ликни назарда тутувчи моддаси билан тавсифлани­ши лозим»¹. Бундай одам ўлдиришда айбдор тажовузни қайтариш эмас, ўч олиш ниятида ҳаракат қилади. Зарурий мудофаа ҳолати ўтиб кетганидан сўнг ва жазони оғирлаш­тирувчи ҳолатларда одам ўлдирилганида қилмишни Ўзбе­кистон Республикаси ЖК 97-моддасининг 2-қисми билан квалификация қилиш керак.