L. N. Xalikova, U. R. Mavlonova
Ikkinchi gurux uchun tarqatma material
Download 1.33 Mb. Pdf ko'rish
|
44679-1
Ikkinchi gurux uchun tarqatma material.
A.Smitning iqtisodiy g‘oyalari. Uning «Xalqlar boyligi» asaridagi iqtisodiy qarashlar. A. Smit (1723-1790) Shotlandiyaning Kerkoldi shahrida bojxona chinovnigi oilasida dunyoga keldi. Glazgo va Oksford universitetlarida ta’lim oldi. 108 1759 yilda o‘qigan leksiyalari asosida etikaning falsafiy muammolariga bag‘ishlangan o‘zining birinchi «Ahloqiy hissiyot nazariyasi» kitobni yaratdi. U 1766 yilda o‘zining bosh asari –» Xalqlar boyligining tabiati va sabablari to‘g‘risidagi tadqiqot»ni yozishga kirishdi. Bu asar 1776 yil martda Londonda chop etildi. Smitning bu asari 5 kitobdan iborat bo‘lib, birinchisida qiymat va qo‘shimcha daromad muammolari tadqiq etildi, ikkinchisida – kapital jamg‘arilishining shakllanishi davrida Yevropaning iqtisodiy rivojlanishi, uchinchisida – kapitalizm taraqqiyotining tarixiy shart-sharoitlari, to‘rtinchisida- merkantilizm va fiziokratlarning ta’limotlariga munosabati, beshinchisida esa davlat moliya tizimi tadqiq etilgan. A.Smit tomonidan tadqiq etilgan insonning tabiati, inson va jamiyat orasidagi munosabatlar klassik (mumtoz) maktab qarashlarining asosini tashkil etdi. Bunda «iqtisodiy odam» tushunchasi keninroq paydo bo‘lishiga qaramasdan, uning kashfiyotchilari A.Smitga tayanganlar. Smit o‘z asarlarida va tadqiqotlarida odamlar ba’zi bir shunday tabiiy xususiyatlarga egaki, ular ijtimoiy tuzumga bog‘liq emas, degan xulosaga asoslandi. Ana shunday xususiyatdan biri egoizm bo‘lib, odamlar o‘z xo‘jalik faoliyatlarida unga amal qiladilar. Har bir odam o‘z shaxsiy manfaatini ko‘zda tutadi, ammo bu xolatda ko‘p boshqa holatlardagi kabi, u «ko‘rinmas qul» tomondan uning niyatida ham bo‘lmagan maqsad sari yo‘naltirildi. Smitning ta’rificha foyda ketidan quvish va raqobat butun jamiyatga naf keltiruvchi faoliyat deb qaraladi (sho‘rolar davrida, markscha-lenincha g‘oyada tanqid qilinar edi). A.Smit kapitalistik jamiyatni tabiiy tuzum bilan bir deb tushungan, shuning uchun kapitalistik munosabatlar adabiy, kapitalistik xo‘jalik namoyandalarining xususiyatlari odamning tabiiy xususiyatlari kabidir, deb izohlaydi.Bu fikrni bozor munosabatlariga ham tadbiq etish mumkin. A.Smit abstraksiya usulidan foydalanib qator chuqur ilmiy xulosalarga keldi, hodisalarning ichki bog‘lanishi masalalariga kirib bordi. Shunga parallel ravishda u boshqa yo‘ldan ham bordi, kapitalistik haqiqat to‘g‘risidagi bevosita kuzatish natijalarini umumlashtirdi. Birinchi metod izoterik, ikkinchisi- ekzoterik usullar deb ataladi. Download 1.33 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling