Library ziyonet uz/ A lvido, ey

Alvido, ey Gulsari (qissa) 
Chingiz Aytmatov 
 
21 
library.ziyonet.uz/ 
 
oʻtganimizda bir-birimizni eslaymiz. Ana shunda kimni yoʻqotganimiz, u qanday odam 
boʻlganligi, nimasi bilan dong chiqarganligi, qanday ishlar qilganligi birdan hammamizga 
ayon boʻlib qoladi. Tilsiz maxluq haqda nima deyish mumkin? Gulsari kimlarni olib 
yurmadi axir! Kimlar uni minmadi! Qarishi bilan uni hamma unutdi qoʻydi. Endi 
oyoqlarini zoʻrga sudrab yuribdi. Axir qanaqa ot edi u!» 
 
Soʻng u yana oʻtgan voqealarni eslay boshladi va qanday qilib koʻpdan beri xayolan 
oʻtmish kunlarga qaytmaganligiga oʻzi ham hayron boʻldi. Qachonlardir boʻlib oʻtgan 
ishlarning hammasi uning xotirasida jonlana boshladi. Hech narsa ham izsiz yoʻqolmas 
ekan. Ilgarilari u oʻtmish haqida kam oʻylardi, toʻgʻrirogʻi, oʻylashga yoʻl qoʻymasdi. 
Endi boʻlsa, oʻgʻli va kelini bilan boʻlgan gap-soʻzdan keyin jonini berayotgan saman 
otning jilovidan ushlab yoʻlda ketarkan, boshidan oʻtgan yillarni alam va hasrat bilan 
esladi va bu yillarning hammasi uning koʻz oʻngida yaqqol gavdalandi. 
 
U oʻz xayollari bilan band boʻlib qadam tashlab borardi, saman ot esa jilovni tobora ortga 
tortib sudralib kelardi. Cholning qoʻli tolib qolganida jilovni boshqa yelkasiga oshirar va 
yoʻrgʻani yana yetaklab ketar edi. Keyin u bunday yurishdan charchadi, saman otga ham 
dam berdi. Oʻylab turib otning kallasidan yuganni chiqarib oldi. 
 
– Oldinda yur, holing kelganicha yur, men orqangdan boraman, seni tashlab ketmayman, 
– dedi u. – Qani yur, asta-asta. 
 
Endi saman ot oldinda, Tanaboy esa yelkasida yugan, orqada borardi. U yuganni hech 
qachon tashlamaydi. Gulsari toʻxtaganida Tanaboy u kuch yigʻib olsin, deb kutib turar, 
soʻng yana ular yoʻlda sudralib ketishardi. Qari ot va keksa odam. 
 
Bir vaqtlar mana shu yoʻldan orqasida chang-toʻzon qoldirib Gulsari yelib oʻtganini 
eslab, Tanaboy gʻamgin kulimsirab qoʻydi. Choʻponlar mana shu chang-toʻzondan saman 
otning chopib oʻtganligini bilib olishlarini aytishardi. Tuyoqlari ostidan chiqqan chang 
choʻlda oppoq boʻlib suzar va shabada-shamolsiz kunlari u xuddi reaktiv samolyotning 
tutuniday yoʻl ustida muallaq osilib turardi. Bunday damlarda choʻpon kaftini koʻzlari 
ustiga soyabon qilib oʻzicha: «Gulsari kelyapti! Bu oʻsha Gulsari» derdi va issiq 
shamolda yuzini kuydirib, bu ot ustida yelib kelayotgan baxtli kishi haqida havas bilan 
oʻylardi. Dongʻi ketgan mana shunday yoʻrgʻa ustida oʻtirib borish qirgʻiz uchun buyuk 
sharafdir. 
 
Gulsari qancha kolxoz raislarini koʻrmadi deysiz, har xili boʻlgan – aqlli va tentaklari, 
sofdil va vijdonsizlari boʻlgan, ammo hammasi ham oʻz raisligining birinchi kunidan to 
soʻnggi kunigacha saman otni minib yurgan. «Qani endi ular? Ertadan kechgacha ularni 
olib yurgan Gulsarini goho-goho eslab qoʻyisharmikin?» – oʻylardi Tanaboy. 
 
Ular nihoyat jarlik ustidagi koʻprikka yetib olishdi. Bu yerda yana toʻxtashdi. Saman og 
yerga yotish uchun oyoqlarini buka boshladi, lekin Tanaboy bunga yoʻl qoʻyishi mumkin 
emasdi, keyinchalik hech qanday kuch bilan uni joyidan turgʻiza olmasdi: 

---