M kariyev, R. Alimov

Tiklash va qayta tiklash amaliyotlari. Bu yaralarga jarrohlik ishiovi 
berishning yakuniy bosqichi hisoblanadi. Tiklash va qayta tiklash bir- 
lamchi jarrohlik amaliyotiga shikastlangan qon tomir, nerv, paylarini 
tikish, suyak bo'laklarini repozitsiya qilish va mahkamlash, qon tomir- 
larni vaqtincha protezlash yoki piastikasi va boshqalar kiradi. 
Parietal qorin parda, kesilgan miyaning qattiq pardasi, bo'g'imning 
sinovial qavati, ko'krak devori mushaklari ochiq pnevmotoraksida bir- 
lamchi tikiladi. 
O'q yaralariga birlamchi jarrohlik ishiovi berilganidan so'ng chok 
qo'yish turlari va shartlari: Birlamchi — kamdan kam hollarda 
qo'yiladi, deyarldi yuz sohaga jarrohlik amaliyotini to'liq bajarilagan- 
da yarada infeksiyali yallig'lanish belgilari va xavt'i bo'lmasa; magis- 
tral qon tomir va nerv shikastlari bo'lmasdan yaradorning umumiy 
205 

---

ahvoli qoniqarli bo'lib, shu bosqichda iplarni olguncha nazorat qi- 
lishga imkon bo‘lganda. 
Birlamchi provizor. Ko'pchilik yaraiarda yara infeksiyasi belgilari 
yoki uning xavfi bo‘lmagan hollarda qo‘yilib yaradan chok o'tkaziladi, 
lekin u tortib olinmaydi. 4-5 kundan so‘ng tortib bogManadi. 
Birlamchi kechiktirilgan yarada infeksiyali yallig'lanish asoratlari 
bolmagan holda, yarada granulyatsiya hosil bo‘lgunga qadar qo‘yiladi. 
Bu yaraga birlamchi jarrohlik ishlovi berilgandan so‘ng 6—7-kunlarda 
to'g'ri keladi. Yara to‘qimasi ikkilamchi, bitish muddati cho‘ziladi. 
Ikkilamchi erta. Yaradorlarning umumiy ahvoli qoniqarli bo'lganda, 
yarada chuqur yara infeksiyasi belgilari kuzatilmaganda granulyatsiya 
boshlangan yaraga qo‘yitadi. Bu birlamchi jarrohlik ishlovi berish- 
ning 8-15-kunlariga to'g'ri keladi. 
Ikkilamchi kech. Yaradagi chandiq va granulyatsiyalar kesib tash- 
lanadi va chetlari yaqinlashtirib chok qo'yiladi. Bu birlamchi jarrohlik 
ishlov 
berilishining 
20-30-kuniga 
to‘g‘ri 
keladi. 
Birlamchi 
kechiktirilgan chok katta ahamiyatga ega bo‘lib davolash muddatini 
qisqartiradi va funksional natijalarini yaxshilaydi. 
Birlamchi chok kamchiliklardan xoli bo‘lib, birlamchi chokning 
hamma afzalliklariga ega. 
0‘q yaralarga birlamchi jarrohlik ishlovi berilgandan so‘ng shu 
bilan yara birlamchi bitadi, deb aytib bo‘lmaydi. 
Yaradorlarga bundan keyin keng ko'lamda ta’sir etuvchi antibio- 
tiklar, yo‘qotilgan qon o‘rnini qon va uni bosuvchilar berishi; yara- 
dorlarni och qolishdan saqlash, erta transport vositalarida bir bos- 
qichdan 
boshqasiga 
ko'chiriladi. 
Ob-havoning 
issiq 
yoki 
sovuq 
ta’siridan muhofaza qilish, jarrohlik ishlovi berilgan soha immobili- 
zatsiyasini, 
organizmning 
immunologik 
holatini 
muvofiqlashtirish 
zarur. 
206 

---