M mamajanov odam anatomiyasi va fiziologiasi

po’stlok qismidan va ichi mag’iz qismidan iborat ekanini ko’rish mumkin.  
Limfoid  to’qima  bezning  po’stlok  qismida  folikulalar  hosil  qiladi,  miya 
qismida esa tarkok holda joylashgan va Gassal tanachalari deb aytiladi. 
 
FUNKTSIYASI.  Ayrisimon  bez  limfotsitlar  ishlab  chiqaradi.  Ammo,  bu 
bez  limfotsitlardan  tashqari,  gormon  ishlabchiqarsa  ham  kerak,  degan  fikrlar 
bor.  CHunki  jinsiy  bezlar  funktsiyasiga  kirishi  bilan  bu  bez  qayta  taraqqiyotga 
uchrashi,  jinsiy  bezlardan  chiqqan  gormonlar  o’nga  teskari  ta’sir  ko’rsatishdan 
darak  beradi.  Balogatga  yetish  davridadan  so’ng  bez  qayta  taraqqiyotga 
uchramaydigan  xollari  ham  bo’ladi.  Ayrisimon  bezning  qayta  taraqqiyotga 
uchrashini va yog’ to’qimaga aylanishini bezning involyo’tsiyasi deyiladi. 
Suyak ko’migi. 
Suyak ko’migi asosiy qon yaratuvchi a’zo va immun tizimining markaziy 
a’zosi.Odam organizmida qizil va sariq suyak ko’migi farq qilinadi. Qizil suyak 
ko’migi  suyak  ko’migining  qon  yaratuvchi  qismi  hisoblanadi.  Sariq  suyak 
ko’migi  katta  yoshdagilarda  naysimon  suyaklar  diafizida  bo’ladi.Sariq  suyak 
ko’migi  tarkibida  yog’  kiritmalari  va  degeneratsiyaga  uchragan  retikulyar 
to’qimadan  iborat.Qizil  suyak  ko’migini  ogirligi  2,5-3  kg  tashkil  etadi  va  turli 
suyak bo’shliqlarida joylashgan. Yosh bolalarda qizil suyak ko’migi sariq suyak 
ko’migiga aylanadi. Qizil suyak ko’migi hujayraviy tarkibi jixatdan sariq suyak 
ko’migiga  nisbatan  xilma-xilligi  va  aktivligi  bilan  farqlanadi.  Yosh  ulg’aygan 
sari suyak ko’migini miqdori kamayadi 70-80% dan 30% gacha yetadi. Limfoid 
va  mieloid  to’qima  ham  asta  sekin  kamayadi.  Qizil  suyak  ko’migi  stroma, 
mieloid  to’qimadan  va  limfoid  to’qimadan  tuzilgan.  Qizil  suyak  ko’migining 
stromasini  retikulyar  hujayralar  va  retikulin  tolalar  hosil  qiladi.  Retikulyar 
to’qimaning  qovo’zloklarida  qonning  yosh  hujayralari  va  yetilgan  shakllari, 
limfotsitlar va makrofagotsitlar uchraydi. Retikulyar hujayralari orasida mieloid 
qatori hujayralari uchraydi. yetadi. Mielopoez jarayoni shu yerda sodir bo’ladi. 
Suyak  ko’migining  gemopoetik  elementlari  orasida  gemotsitoblastlar  va  uning 
maxsulotlari uchraydi.  
Kumik  surtmasidan  tayyorlangan  preparatni  immersimon  ob’ektiv 
yordamida  qaralganda  gemotsitoblast  hujayralarining  yadrosi  yirikroq  bo’lib, 
binafsha  rangga,  tsitoplazmasi  esa  pushti  rangga  ,  buyalganligi  ko’zga 
tashlanadi. 
 
Neytrofillar  yadrosi  3-4  buginli  bo’lib,  binafsha  rangga,  tsitoplazmasida 
juda ko’p mayda donachalari uchraydi. Retikulyar hujayralari ham bo’ladi. Yosh 
eritoblastlar  har  xil  xajmga  ega  bo’lib,  tsitoplazmasi  kuchsiz  binafsha  rangga 
bo’yaladi.  Bundan  tashqari  mikroskop  ostida  qon  shakliy  elementlarini  mitoz 
yo’li  bilan  bo’linishini  ko’rish  mumkin.  SHu  sababli,  bu  yerda  eritrotsitlar, 
leykotsitlar  va  trombotsitlar  hosil  bo’lishining  turli  bosqichlarini  kuzatish 
mumkin. 

---

 
129 
Periferik immun a’zolarning xususiyatlari: 
Immun  tizimining  periferik  a’zolari  qon  tomirlarining  yo’nalishi  bo’ylab 
joylashadi va shu bilan qon tomir alarni himoyalaydi.  
Nafas  olish,  ovqat-hazm  qilish  tizimida  joylashgan  limfa  tugunlari  himoya 
vazifasini bajaradi. 
Ingichka  ichakda  peyerov  tangachalari,  yo’g’on  ichakda  –  appendiks 
limfoid  to’qimadan  iborat.  Talok  -  qonni  tarkibini  tekshiruvchi  a’zo  bo’lib, 
qonni immunologik nazoratini o’tkazadi. 
Limfa  doim  limfa  tugunlaridan  o’tib,  filtrlanadi,  tozalanadi,  limfotsitlar 
bilan tuyinadi. 
 
Taloq. 
Taloq  intraperetonial  a’zo  bo’lib,  chap  qovurg’alar  ostida  9-11 
qovurg’alar sathida joylashgan. Uzunligi o’rta hisobda 12-15 sm, kengligi 8-10 
sm va ogirligi 150-200 g ga tengdir.  
Uning oldingi va orqa cheti, ustki va pastki tomoni, hamda tashqi va ichki 
yuzasi  bor.  Tashqi  yuzasi  kavarib  chiqqan  bo’lib,  diafragma  tomonga  qaragan. 
Ichki (vistseral yuzasi botib kirgan. Talok hamma tomondan qorin pardasi bilan 
o’ralgan.  Qorin  pardasi  ostida  esa  biriktiruvchi  to’qimali  kapsula  talokni 
yuzasini  qoplagan.  Trabekulalar  orasida  talokni  mag’izi  yoki  parenximasi 
joylashgan.  Talok  mag’izi  tuk  qizil  rangda  bo’lib,  qon  elementlariga  (ayniqsa 
eritrotsitlarga) boy bo’ladi. 
Talokni  ichki  tuzilishi  tekshirilganda,  unda  2  qism  tafovut  etiladi:  talok