Maktab yoshidagi bolalar jismoniy tarbiyasi uslubiy

3.7. Texnikaning miqdoriy tavsifi
Har qanday harakatni bajarish texnikasi fazoviy, vaqt va 
fazoviy-vaqt tafsifi bilan farq qiladi. Fazoviy tavsif quyidagilarni
aniqlashga imkon beradi:
– Gavdaning boshlang‘ich holati, undan harakat boshlanadi.
– Oxirgi hamda unda harakat tugallanadi.
– Boshlang‘ich va oxirgi holat o‘rtasida oraliq holat.
Tana holatini tasavvur qilinadigan chiziqning o‘zaro 
joylashishi makonda yelka va son-boldir suyagini hamda
gorizontni bog‘lovchi bo‘yicha aniqlanadi. U vertikal (osilish, 
tayanish va boshqalar), gorizontal (gorizontal muvozanat,
osilish, va boshqalar), nishabli (yotib tayanish va boshqa) 
bo‘lishi mumkin.
Harakatlar davom etishi bo‘yicha ularning tezlik darajasi va 


ritmi aniqlanadi.
O‘qituvchining harakatlarning makon-zamon tavsifini 
bilishi makon tavsifining optimal nisbatini aniqlashga (masalan,
yugurish vaqtida qadamlar kengligini), harakatlarning vaqt 
tavsiflarini bilishi (masalan, yugurish sur’atini harakat
reaksiyasini takomillashtirish bilan) unga katta bo‘lmagan 
tezlikka erishishga imkon beradi. Muayyan ovozning
balandligiga muayyan ta’sirni ishlab chiqish mumkin. Masalan, 
yuguruvchining jadallashishi va tezligini boshqarish.

---

---

20
3.8. Jismoniy mashqlarni bajarish fazalari

Muayyan harakatni tashkil etuvchi ta’sir (jismoniy mashq) 
muvofiq navbatda taqsimlangan: qaysi bir harakat bilan faoliyat
boshlanadi, qaysi biri bilan yakunlanadi. Bilim va didaktik 
maqsadlarda jismoniy mashqlarni uch fazaga ajratish maqsadga
muvofiqdir.
Tayyorgarlik fazasi harakatning asosiy vazifasini
bajarishning eng qulay sharoitlarini yaratish uchun belgilangan. 
Masalan, yugurib borib sakrashda tayyorgarlik fazasi yugurib
borishdir.
Joydan sakrashda – itarilish oldidan qo‘llarni silkitib va
oyoqlarni bukib depsinish asosiy faza harakatlaridan iborat, 
uning yordami bilan harakatning asosiy vazifasi hal qilinadi.
Masalan, joydan sakrab uchish, depsinish.
So‘nggi fazada, harakat tugallanadi, obrazli qilib aytganda,
ishchi holatdan chiqishga imkon beradi. Bu faza sakrashlarda 
yerga qo‘nish bo‘ladi, yugurishda marradan keyin biroz
yugurish.
Asosiy faza texnikaning asosini tashkil etuvchi harakatlar
yordami bilan, qolgan ikkita faza esa texnikaning detalini 
tashkil etuvchi harakatlar yordami bilan amalga oshiriladi.