Mavzu: Iqtisodiyot nazariyasining fan sifatida shakllanishidagi asosiy ilmiy oqimlar

Milton Fridmenlar hisoblansa, 2)Neoliberalizm bo’lib, uning namoyondalari
Ludvig fon Mizes, Fridrix Avgust fon Xayek va Ludvig Erhardlardir. 
Ikkinchisi — Keynschilik yoʻnalishi boʻlib, uning yirik vakillari Jonn Meynard Keyns, 
Joan Robinson, Elvin Xansen va Poll Samuelson lar hisoblanadi. 

---

4 
Uchinchisi — institutsional ijtimoiy yoʻnalish boʻlib, uning koʻzga koʻringan 
vakillari Torsteyn Veblen, Jonn Rojers Komons, Uesli Kler Mitchelllardir. XXI asr 
boshiga kelib, Monetarizm maktabi ustuvorlikka ega boʻldi, chunki uning 
tavsiyalari koʻpchilik mamlakatlardagi iqtisodiy siyosatda oʻzining amaliy ifodasini 
topdi. 
1.Merkantelizm va fiziokratizm – birinchi ilmiy iqtisodiy maktablar 
ekanligi 

Merkantilizm - Iqtisodiy tafakkur tarixida muhim yoʻnalishlardan biri 
boʻlib, hukmron hokimiyat va savdogarlar mafkurasini nazariy 
asoslashga xizmat qilgan. Kapitalning dastlabki jamgʻarilishi davrida 
davlatning xoʻjalik hayotiga faol aralashuvini yoqlovchi iqtisodiy 
siyosat. Merkantilizmning vujudga kelishi va rivojlanishi Buyuk 
geografik kashfiyotlar va mustamlakachilik tizimining paydo boʻlishi 
bilan bogʻliq. Merkantilizm, dastlab, qonuniy yoʻl bilan pulni 
koʻpaytirishga qaratilgan siyosatni targʻib qilgan. Xorijdan kelgan 
savdogarlarning pulni oʻz mamlakatiga olib ketishini taqiqlagan, 
savdodan tushgan pulga mahalliy sanoat mahsulotlarini xarid qilish 
zarur boʻlgan. Merkantilizm davlatning iqtisodiyotga faol aralashishini 
talab etadi. Merkantilizm taʼlimotiga koʻra, boylik ishlab chiqarishda 
emas, balki muomala sohasida yuzaga keladi va u aynan mamlakatdagi 
oltin, kumush va boshqa javohirlarda oʻz aksini topadi. Merkantilizm 
XV asrning 2-yarmidan rivojlana boshlab, XVII asrda ravnaq topdi va 
XVIII asrning 1-yarmiga qadar nufuzini saqlab keldi. Uning asosiy 
nazariyotchilari boʻlmish T. Men, A. Serra, A. Monkretyen faol 
savdoni targʻib qildi, yaʼni mamlakatdan tayyor sanoat mahsulotlarini 
boshqa joylarga olib borib sotish, bir mamlakatdan arzon bahoda tovar 
sotib olib, boshqa davlatga qimmat narxda sotish tamoyilini ilgari surdi. 
Merkantilizm mohiyatan oʻtkinchi taʼlimot boʻlishiga qaramasdan, 
uning gʻoyalari tovar-pul, moliya-kredit, savdo rivojiga muhim hissa 
qoʻshdi. Kapitalizmning paydo boʻlishi bilan merkantilizmning asosiy 

---

5 
qoidalari yangi iqtisodiy sharoitga mos kelmay qoldi. Merkantilizmning 
oʻrnigaga erkin iqtisodiy (proteksionizmga qarshi) faoliyatni nazariy 
asoslagan klassik siyosiy iqtisod maktablari vujudga keldi.