Mavzu: Jadidlarning matnshunoslik faoliyati Reja: Jadidlarning matnshunoslik faoliyati

Mavzu: Hamid Sulaymonovning matnshunoslikka oid tadqiqotlarini o'rganish

Reja:

1. Hamid Sulaymonovning faoliyati

2. Matnshunoslikka oid tadqiqotlari

Hamid Sulaymonov (1910.5.5 — Toshkent — 1979.8.6) — adabiyotshunos, matnshunos. O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1964). Filologiya fanlari doktori (1961), professorAsosiy ilmiy faoliyati Alisher Navoiy lirikasining tekstologik tadqiqotlariga bag‘ishlangan. Navoiy qo‘lyozmalari bibliografiyasini tuzgan (1946—47) va shoirning «Badoye ul-bidoya», «Navodir un-nihoya» devonlari qo‘lyozmalarini topib (1959), ular shoir tomonidan tuzilganligini isbotlagan. «Xazoyin ul-maoniy» tanqidiy matnini tuzgan va nashr ettirgan (1958—60). «Devoni Foniy» qo‘lyozmalarini (Frantsiyadan) topib, fotonusxa asosida nashr ettirgan Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Alisher Navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyining asosiy vazifalaridan biri xorijiy mamlakatlar kutubxona va qoʻlyozmalar fondlaridagi mumtoz adabiyotimizga doir kitoblarni oʻrganish, ulardan koʻchirma nusxalar olib, yurtimizga keltirishdan iborat boʻlib kelgan.
1975 yili shu maqsad bilan Hindistonga qilingan ilmiy-arxeografik safar ham samarali boʻlgan edi. Oʻshanda keltirilgan mikrofilmlar orasida Navoiyning “Muhokamat ul-lugʻatayn”ning koʻchirma nusxasi ham boʻlgan. Biroq bu nusxa Boburning devoni bilan bir muqovada saqlanayotgani bois eʼtibordan chetda qolib kelayotgan ekan.
Qolaversa, qoʻlyozma oʻziga xos jihatlari, matniy xususiyatlari bilan eʼtiborlidir. Undagi dastlab koʻzga tashlanadigan holat matnning gʻayriodatiy yoʻsinda koʻchirilganidir, yaʼni bir necha satr dioganal holda, soʻngra odatiy tarzda yoki bir sahifa toʻliq dioganal koʻrinishda, navbatdagi sahifa boshdan oxirigacha gorizontal tarzda. Kotibning qay maqsadda bunday yoʻl tutganini tushunish qiyin, u bir xillikdan qochgan boʻlsa, ehtimol. Har qalay, kotibning ishga erkin yondashganligi, oʻzining istak-mayliga koʻra ish tutgani matndagi yana bir jihatdan ham maʼlum boʻladi.
U baʼzi soʻz va iboralar oʻrniga ularga maʼnodosh boʻlgan soʻz yoki iboralarni yozadi: “bahramand” oʻrniga “bahravar”, “gulistonining” oʻrnida “gulshanining”, “yana” oʻrniga “taqi” kabiMuhtaram ustozimiz, marhum Hamid Sulaymonov Navoiy asarlari jamlanmasi boʻlmish kulliyotlarning dunyo fondlarida saqlanayotgan sakkizta qoʻlyozmasining fotonusxalarini yigʻib, ular ustida olib borgan tadqiqotlari natijasi oʻlaroq mazkur kulliyotlarning qiyosiy jadvalini tuzgan edi. Oʻsha jadvaldan maʼlum boʻlishicha, mazkur sakkizta kulliyotning atigi uchtasininggina tarkibida “Muhokamat ul-lugʻatayn” asari mavjud, xolos.