Мавзу: Металлар технологияси асослари

 Yengil beton tо‘ldirgichlari. Yengil betonlar uchun tо‘ldirgich sifatida 
tabiiy yoki sun’iy g‘ovakli tosh materiallar ishlatiladi. Ularning sifati va 
xossalariga ma’lum darajada beton xossalari bog‘liq bо‘ladi.Sanoat chiqindilari va 
maxsus qayta ishlangan tabiiy tosh materiallar sun’iy tо‘ldirgich bо‘lib xizmat 
qiladi. 
Sanoat 
chiqindilari 
bо‘lgan 
va 
oldindan 
qayta 
ishlanmaydigan 
tо‘ldirgichlarga metallurgiya va yoqilg‘i shlaklari, himiya korxonalari shlaklari, 
shuningdek turli kullar kiradi. 
G‘ovak tо‘ldirgichlar sirtining shakli va harakteriga kо‘ra yumaloq, nisbatan 
silliq (keramzit shag‘ali) va burchakli g‘adir-budirlikka (shlak pemzasidan qilingan 
mayda tosh) ega bо‘lishi mumkin. Donalarining yirikligi jixatidan g‘ovak 
tо‘ldirgichlar mayda (qum) va yirik (shag‘al va mayda tosh) tо‘ldirgichlarga 
bо‘linadi. G‘ovak qum odatda ikkita fraksiyalarga taqsimlanadi: 1,25 mm gacha 
(mayda qum) va 1,25-5 mm (yirik qum); g‘ovak mayda tosh (shag‘al) 3 ta 
fraksiyalarga taqsimlanadi: 5-10, 10-20 va 20-40 mm. Tо‘ldirgichlar 
qorishmasidan har bir fraksiya о‘lchamlarining nisbati maxsus grafiklar bо‘yicha 
hosil bо‘lgan qorishma mumkin qadar kо‘p g‘ovak bо‘ladigan qilib о‘rnatiladi. 
Quruq holatdagi tо‘kma zichligining kattaligi bо‘yicha (kg/m
3 
larda) g‘ovak 
materiallar quyidagi markalarga bо‘linadi: 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500, 
600, 800, 1000 va 1200. 
G‘ovak tо‘ldirgichlar tarkibidagi sement toshini yemirilishiga va foydalanish 
sharoitlarida 
beton 
turg‘unligini pasaytirishga sabab bо‘ladigan zararli 
aralashmalarning miqdori tegishli texnik shartlarda ruxsat etilgan qiymatlardan 
ortiq bо‘lmasligi kerak. 
Zararli aralashmalar jumlasiga suvda eriydigan sulfatli va sulfat kislota 
birikmalar, yonib ulgurmagan yoqilg‘i zarrachalari, shuningdek loyli va 
changsimon zarrachalar kiradi.