Mehnat ta’limini o`qitish texnologiyalari va loyihalashtirish kirish

2. Pedagogik texnologiya asosida tuzilgan darsning o’quvchi shaxsiga ta’siri.
a)O’quvchi vazifani o’qituvchi yordamiga tayanib bajaradi
b)O’quvchi faqat yakka tartibda ishlaydi
c) Hech qanday ta’siri yo’q
d) *Bola shaxsini komillik sari rivojlantiradi
3. Pedagogik texnologiyalar asosida tuzilgan darslarni kuzatishdan maqsad nima?
a) Metod almashtirish
b) *O’qituvchilarni zamonaviy pedagogik texnologiyalarni amalda qo’llash yuzasidan ilg’or tajribalar bilan tanishish va o’rganish
c) Ta’lim jarayonidagi kamchiliklarni bartaraf etish
d)o’qituvchi pedagogik faoliyatini ommalashtirish


Foydalaniladigan va tavsiya etiladigan adabiyotlar ro`yxati
1. Azizxodjayeva N.N. Pedagogik texnologiyalar pedagogik mahorat - T.: TDPU, “Nizomiy”, 2003.
2. Avliyoqulov N. Zamonaviy o`qitish texnologiyalari.Toshkent, 2001.
3. Bershadskiy M.E., V kakix znacheniyax ispolzuetsya ponyatie «texnologiya» v pedagogicheskoy literature? //Shkolnie texnologii- 2002.- № 1. - S.3-18.
4. Bespalko V.P. Slagaemiie pedagogicheskoy texnologii. M.: Pedagogika, 1989.
5. Bogolyubov V.I. Evolyutsiya pedagogicheskix texnologiy //Shkolinie texnologii - 2004. - № 4.-S.12
6. Golish L.V. Texnologii obucheniya na leksiyax i seminarax.:Uchebnoe posobie//Pod obщ.red. Akad. S.S.Gulyamova. - T.:TGEU, 2005.
7. Yepisheva O.B. Osnovnie parametr texnologi obucheniya. //Shkolinie texnologii. 2004.- №4.
8. Yo`ldoshev J., Usmonov S. Pedagogik texnologiya asoslari. T. “O`qituvchi” 2004.
9. Klarin M.V. Pedagogicheskaya texnologiya v uchebnom protsesse. Analiz zarubejnogo opita.- // M.: Znanie, 1989 / Novoe v jizni, nauke, texnike. Ser. «Pedagogika i psixologiya». № 6.
10. Kushnir A.M. Metodicheskiy plyuralizm. //Shkolnie texnologii


18-mavzu:Hozirgizamonan’anaviyta’limi. O’quvjarayoninitashkiletishvaboshqarishningsamaradorligiasosidagipedagogiktexnologiyalar


REJA :

1. 
   Hozirgizamonan’anaviyta’limi. O’quvjarayoninitashkiletishvaboshqarishningsamaradorligiasosidagipedagogiktexnologiyalar
   
2. 
   Pedagogik texnologiyalarning vujudga kelishi va shakllanishi.
   
3. 
   Pedagogik texnologiyalarning maqsadi,mazmuni va vazifalari.
   
4. 
   Pedagogik texnologiyalarga berilayotgan ta’riflarni tahlili.
   

1. 1. Pedagogik texnologiyalarning vujudga kelishi va shakllanishi.

Pedagogika fanining qismi bo’lib xisoblanuvchi metodika ukitish usullari o’quv jarayonini samaradorligini oshirish kabi masalalar bilan shugullanar ekan, u uch yunalishda ish olib boradi.
A)uz faoliyati davomida kanday natijaga erishmokchi, hozirgi davr talablari jamiyatning rivojlanish boskichi va davlatning uz oldiga kuygan vazifalaridan kelib chikkan xolda metodika Fani ish olib boradi.Demak, birinchi vazifa maqsadni belgilashdir.Ta’lim maqsadlarini belgilashda yoshlarning intellektual va mahnaviy rivojlanish darajasi,moddiy texnika baza ,ya’ni iktisodiy ta’limot, o’qituvchi kadrlarni malakaviy tayyorgarlik darajasi, Fan-texnikaning rivojlanganlik darajasi kabilar xisobga olinadi. Ana shu omillarni urganib mavjud xolatga baxo beriladi va ulardan kelib chikkan xolda ta’limmaqsadlari belgilanadi.
V) O’qitish zarur bulgan bilimlarning xajmini belgilash jarayonida birinchi galda belgilangan maqsadlarga asoslanadi
Biz qanday natijaga erishmoqchimiz va qanday bilmlar zarur va shart bulib hisoblanadi? Tobora kengayib va chukurlashib borayotgan bilimlarning kaysilarnini urganish lozim? Yoshlarning soglom jismoniy va ruxiy rivojlanishlarini hisobga olish miya reflekslarini ishlash imkoniyatlarini xisobga olish bilimlar xajmini belgilashda xisobga olinishi zarur bulgan omillar katoriga kiradi.
Demak:
1. Maqsad omili
2.Fan-texnikaning rivojlanish darajasi
3.Inson imkoniyatlarini xisobga olish.
Avval umumiy bilimlar xajmi sugnra esa urganish boskichlari buyicha bilimlar xajmi belgilanadi.
S) Ta’limning maqsadi va urganish lozim bulgan bilimlar xajmi aniklab olingach anashu bilimlarni kanday yullar va usullardan foydalangan xolda egallash masalasi maydonga chikadi.Belgilab olingan bilimlarni kam mehnat va kam vakt sarflab osonlik bilan egallash usullarini ishlab chiqish muxim masala bulib hisoblanadi.Metodika fani manna shu vazifani bajarishga bel boglaydi. Ammo bugungi kunda metodika fani umumiy yiunalishlarni kursatishga xususiy xulosalar chikarishga pedagoglarning ilgor tajribalarini ommalashtirishga karatilgan Bulib, uz vazifasini Tula konli ravishda bajara olmayapdi.
Shuning uchun metodika Fani bugungi kunda yangi pedagogik texnologiyalar Bilan boyitilishi talab etilmokda.Yangi pedagogik texnologiyalar metodikadagi umumiylikni aniklik bilan tuldirishga karatilgan.Yangi pedagogik texnologiyalar o’quv jarayonini natijasini kafolatlash yukori samaradorlikka erishish kam vakt sarflab katta xajmdagi bilimlarni egallash imkonini tugdiradi. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik maxorat kursi bulajak pedagoklarda urgangan ta’lim va tarbiyaviy texnologiyalarni tugri uz urnida va yukori samara bilan kullash malakasini xosil etishga karatilgan bulib u o’qituvchiga nutk malakasini psixologik xolatni boshkarish malakasini o’quv jarayonini tashkil etish malakasini xosil etish yul yuriklarni kursatadi.
Ta’lim tizimida ta’lim jarayoni tashkil etish tarixiga nazar tashlasak ta’limning rivojlansh tendentsiyasini kurish mumkin:
1. Xotira maktabi
2.Tushunib urganish maktabi
3.Fikrlash maktabi
4.Yangi pedagogik texnologiyalar
Demak ta’lim tizimi uzgaruvchan tizim bulib doimiy rivojlanishda ekan Bugungi kunda biz anhanviy talim reproduktiv tizimdan pedagogik texnologiyalar tizimiga utmishni maqsad kilib kuydik.
Pedagogika fanida mavjud bulgan an’anaviy xususiy metod kuyidagi xarakterli xususiyatlarni uz ichiga oladi:
1.Ta’lim maqsadlari anik belgilarmagan.(Talabalarning uzlashtirish darajalari programmalarda anik belgilanmagan)
2.Ta’lim jarayoni ilgor pedagoglarni tajribalarini umulashtirishga asoslangan.( Xar bir yaxshiroq natijaga erishgan o’qituvchining tajribasi umulashtirishga xarakat kilinadi.)
3.Tajriba va xatolarni urganish natijasida o’qituvchining xususiy xulosa chikarishiga asoslanadi.
4.Bu tizim kafolatlangan natijaga erishishga imkon bermaydi.

An’anaviy ta’lim shaklining ijobiy va salbiy tomonlari.

Ijobiy tomonlari	Salbiy tomonlari
1.Sistemalilik xarakterga ega	1.birxillikningustunligi
2.Tartibga solingan,mantiqiy boglanishning mavjudligi	2.Darsvaktinitejamlmtaksimlanganligi
3.O’qituvchiningemotsionaltahsiridomiy	3.DarsvaktidaYangimavzuniurganishdayunalishberiladi.Buesauyvazifagayuklatiladi
4.Umumiy ukitishda yalpi xarkatlarning otimalligi	4.Talabalaruzaromulokotdanmaxrum
	5.mustakillikningyukligi
	6 Talabalarpassivxoltniegallashi
	7.Talabaning nutkiy faoliyatining kamligi (urtacha 2 minut)
	8.O’rtamehyoriyyondashish
	9.Individual yondashuvning yuklgi 10.Kafolatlangan natijaga ega emasligi 11.Ta’limmaqsadlarianikbelgilanmagan.

Pedagogiktexnologiya 30 yillardaan’anaviyxususiyyunalishgaqarshi, aniqrogibuyunalishdaginoaniklikvayuzakilikkaKarshichikkanyunalishdir.Buyunalishuzmaqsadikilibaniksamaralinatijagaerishishrikonkretyullariniishlabchikishinikuyadi.

Bundayta’limtexnologiyasigaerishishbirkarashdaosonbulibkurinsadakattapedagogikuzgartirishlarvailmiytadqiqotishlarinitalabetdi.50-60 yillardabumasalani (programmirovannqeobuchenie ) programmalashtirilshanta’limgautishorkalixalkilishgaxarakatkilinadi.
70 yillarda (teoriya problemnogo obuchenie )muammoli ta’lim nazariyasi vujudga keldi. Muammolarni boskichma-boskich yechib borish, soddadan murakkabga yunalish belgilangan kafolatlangan natijaga olib kelishi kerak edi.
90 yillarda (obrazavatelniye texnologii) Ta’lim texnologiyasi vujudga keldi.
XXasrning 30 yillaridafangapedagogiktexnikatushunchasikiribkeldi. Butushnchaningkiribkelishiga 1932 yil 25 avgustdaqabulqilingan «Boshlang’ichvao’rtamaktablarningo’quvdasturlarivaishtartibi»haqidagihukumatningqarorisababbo’ldi.
AQSHda 1961 yilda «Pedagogiktexnologiya» jurnali, 1971 yildaKomunikatsiyavatexnologiyaAssotsiatsiyasitashkiletildi. 1971 y. Audivizuallikomunikatsiyabayoninomlijurnallarchopetilaboshladi.
Angliyada 1964 y.«Pedagogiktexnologiyavadasturlita’lim» jurnalinashretilaboshladi. 1967 y «Pedagogiktexnologiyamilliykengashi» tashkiletildi. 1970 y. «Pedagogiktexnologiya» nomlijurnalchopetilaboshladi.
Yaponiyada 1965 y «Umumyaponpedagogiktexnologiyamarkazikengashi» tashkiletildi.«Pedagogiktexnologiya», «Pedagogiktexnologiyatadqiqotlari» bo’yichajurnallarchopetilaboshladi.
Vengriyada 1973 y«O’qitishtexnologiyasi» nomlidavlatmarkazitashkiletildi.
1.2. Pedagogik texnologiyalarning maqsadi,mazmuni va vazifalari.
Ta’lim texnologiyalarini ishlab chikishda kuyidagi uziga xos xusuiyatlarni xisobga olish kerak.
1. O’quvchi subyektiga alohida e’tibor berish
2.Texnologik xususiyatga ega bulishi
3.Tizimlilik (pedagogik texnologiya) tizimlilik xususiyatiga egabo’lishi kerak, yahn mantikiy boglanishlar va yaxlitlikning mavjud bulishi
4. Boshkariluvlik xususiyati. Ya’ni diagnostika ,rejalashtirishga karab natijalarni korrektivlash , ya’ni moslashtirish.
5. Samaralilik xususiyati.Natijalari samarali,optimal kuch va mablag talab etuvchi hamda standart ta’limga tugri keluvchi bulishi lozim.
6.Konspektuallik xususiyati .Xar bir pedagok texnologiya chukur goyaga ega bulishi , ilmiy asoslanishi lozim.
Pedagogik texnologiyalarga utish uchun kuyidagi vazifalarni bajarish lozim.

• 
  Diagnostika
  
• 
  Plalashtirish
  
• 
  Anikkonkretlashtirilganmaqsadnibelgilash.
  

Belgilangan maqsadga erishishning anik usul,metod va shakllarini kayta ishlab chikarish lozim. Peadgogik texnologiyalar shaxsga individual yondoshuv masalasini oldinga suradi va unga asoslanadi.
Shaxsning individualligiga asoslanish bu shaxsni aktivligini oshirish, uning Yangi xususiyatlarni, qobiliyatlarni kashf etishva rivojlantirishdir. Har bir shaxsning tanlash imkoniyatini va erkin rivojlanish imkonini yaratishdir. Ya’ni «rivojlantiruvchi ta’lim»ni ishga tushushini ta’minlashdir. «Xotira maktabidan» fikrlash maktabiga utish va undan keyin «rivojlanish maktabiga» utish maqsad kilib kuyiladi.Individual ta’limni rivojlvntirish natijasida uz-uzidan ta’limko’p profilli, ko’p darajali yoki differentsiallshgan (tabakalashgan) bulib koladi.Bunday xolda monitoring neprerivnoe otslejivanie,nablyudenie i upravlenie ishga tushirilishi shart.
Agar avvallari bita tanlab olingan troektoriyadan chetga chikkan o’quvchilarni troektoriyaga solish xarakat kilingan bulsa, endilikda xar bir talaba uchun uz trorektoriyasi ishlab chikilishi va uning rivojlanish kadamlari nazarat kilib borilishi lozim.Ya’ni har bir o’quvchining xar tomonlama rivojlanishi urganilib sung keyingi rivojlanish rejalari tuziladi.
Pedagogik texnologiya bu ilmiy texnikaviy tarakkiyot mevasi bulib «Pedagogika», «Texnologiya» fanlar ulanishidan paydo bo’ladi.Ommaviy ta’limning rivojlanishi bu fanning paydo bulishi uchun zamin yaratadi.
«Ta’lim to’g’risida»gi va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» qonunlari asosida 12 yillik majburiy ta’limga utiladi.Ta’lim tizimi oldiga yangi yuksak vazifalar kuyildi.Bunday yuksak vazifalarni bajarish uchun metodika pedagogik texnologiyalar bilan boyitilishi talab etilyapdi.Bugungi kunda xar bir pedagokdan yukori samaradorlik talab etilmokda.Ammo,ilm-fanning tez rivojlanishi bilimlar xajmini oshib borishi o’qituvchidan yangicha yondashuvni talab etmoqda.Bugungi kunda pedagok eski metodlardan foydalanib yukori samaradorlikka erishishi kiyin.Shuning uchun ham biz talabalarni yangi pedagogik texnologiyalar bilan tanishtirishimiz ulararni bu boradagi malakalar bilan kurollantirishimiz zarur.Bulajak o’qituvchilar nafakat mutodika balki pedagogik texnologiyalar bilan tanishishi va ular bemalol kullay olish darajasiga yetishlari talab etiladi.
Bugungi kunda pedagogik texnologiyalarga juda katta talab kuyilmokda.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi yukori malakali kadrlarni tayyorlashni talab etayotgan bir vaktda kafolatlargan samarali natijani vujudga keltiruvchi yunalish juda katta ahamiyat kasb etadi.Fakat kafolatlangan samarali natijaga asoslangan ta’lim tizimigina malakali kadrlarni yetkazish mumkin.Shuninig uchun ham pedagogik texnologiyalarni yanada mukammallashtirish. Yangi texnologiyalarniishlash talab etilmokda. Ayniqsa, tarbiya borasida pedagogik texnologiyalar kam ishlangan.Ba’zi texnologiyalarda aniklik yetishmaydi, bu esa natijani kafolatlashpedagogik maxoratxalaqit beradi.Pedagogning maxoratiga ham bugungi kunda talablar oshib bormokda. Pedagogdan nafakat uz psxikasini va nutk madaniyatini boshkarish , balki o’quvchilarninig psixik xolatini boshkarish talab etilmokda.Bu vazifani bajarish uchun esa Pedagok o’quvchining psixikasini uta nozik jixatlarini urganish va xar bir o’quvchining kalbiga yulbiga yul topa olish lozim.Buning uchun xar bir Pedagok uz ustida tinmay mexnat kilishi kerak.
Har bir pedagogik davr uz uzgarishlari va yangiliklarini takozo etadi.Yangi pedagogik texnologiyalarning maqsadi asosan ta’lim va tarbiya samarasini oshorishga karatilgan.Ta’lim –tarbiya jarayonining samarasini oirish Yangi sifat darajasiga utish imkonini beradi.
Yangi pedagogik texnologiyalar xozirgi davr uchun ya’ni insonning rivojlani darajasi va texnika rivojlanish darajasiga mos tushishi hamda inson va texnika resurslaridan unumli vauygun foydalanishni ta’minlash lozim.Yangi pedagogik texnologiyalarni mazmuni keng masshtabda karatilgan bulsa:
A)Gumanlashtirish va demakratlashtirish.
V)Individuallashtirish
S)Rivojlantirish
D) Faollikni oshirish (bajarib urganish)
Tor ma’noda pedagogik texnologiyalarni mazmunini mahlum vaziyatdan va muammodan kelib chiqar xolda asosiy printsplarga asoslangan xolda ishlab chikariladi.
1.3. Bugungi kunda pedagogik texnologiyalarga berilayotgan tahriflarni taxlil. Pedagogik texnologiyani ko’pincha pedagogikaning bir yunalishi sifatida kabul kilinadi.Bu yunalishning maqsadi ta’lim tizimining samarasini oshirish,planlashtirib kuyilgan natija erishishda kafolat beruvchi jarayonni tashkil etishdir deydi Klarin. M.V.
«Pedagogik texnologiya» termini ingliz tilidagi anaducationaltechnology unchalik tugri kelmaydi.U ko’prok obrazavatelg’naya texnolgiya ya’nita’lim texnologiyalari degan tushunchaga mos.Ta’lim texnologiyalari tushunchasiga bir kancha tahriflar berilgan.
1.Oldindan loixalashtirilgan pedagogik jarayonni amaliyotda rejali va bir maromda tatbik etish yoki pedagogik masalalarni yechishga karatilgan pedagogning uzluksiz uzaro boglangan xarakatlari tizimidir.
2. Pedagogiktexnologiyalar–pedagogning yutuqlariga kafolat beradigan, aniq ishlab chiqilgan va qathiy ilmiy loixalashtirilgan, takrorlanaoluvchi pedagogik harakatlartizimdir.
3. Ta’lim jrayonini optimallashtirishga karatilgan, texnika hamda inson omillari, uning uzaro hamkorligi asosida ukitish jarayoni va bilimlarni egallash,yaratish,kullash hamda belgilashning tizimli metodir. (YUNESKO).
4.Ta’lim va tarbiya metodlarining u yoki bu tuplamini kullash bilan boglik bulgan pedagogning uzlksiz,uzaro shartlangan xarakatlari tizimi.
Kurib tuganimizdek xozirgacha pedagogik texnologiyalarga yagona bir mukammal tahrif berilmagan. YUNESKO bergan tahrf ham umuiy xususiyatga ega bulib pedvgogik texnologiyalarning moxiyatini ochib bermaydi. Bizningcha berilgan tahriflar ichida pedagogik texnologiyalarning mazmun –moxiyatini ko’prok ikkinchi tahrif ochib bera oladi.