Microsoft Word chingiz aytmatov somon yoli ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
6
Шунинг ўзи оиланинг катта ризқику. Ҳозир ўйлаб қарасам одам бошига давлат қуши қўнганда, 
одамнинг ўз феъли атворидан, оилага, элу халққа қилган муомаласидан бир-бирига улашиб, 
униб ўсиб, кўпайишиб бахт учиб келар экан-да. Шундай топилган толе қадр-қимматли 
бўларкан. Ўз қонингдек – тўкилса, жон берган билан баробар экан. 
Алиман келган йил – унутилмас йил, эсдан чиқмас ёз бўлди. Ўша йили экинлар жуда эрта 
пишиб берди. Сойдаги катта сув ҳам ҳар йилгидан эрта тўлиб-тошиб оқди. Икки-уч кун 
сурункасига ёққан ёмғир тоғдаги қорларни дарров эритиб юборди шекилли, дарёнинг ранги 
бузилиб, ҳадемай селдек тошқинлаб бостириб келди. Эскидан қалқиб турган оролчаларни бир 
кечада ямлаб, ювиб кетса бўладими. 
Шунга қарамай, об-ҳаво ўнгидан келиб, бир текисда исиб турди. Етилпб қолган буғдойлар 
сарғиш тортиб ер юзини қоплаб, этаги уфққа туташиб кетган қирлардаги экинлар пишиб берди. 
Ўшанда бизлар қўлга ўроқ тутиб ишгп киришиб кетдик. Майдон чеккаларини ўриб, комбайнга 
йўл очдик. «Энди келининг билан беллашмай, уйда роҳат қилиб ўтирсанг бўлмайдими!»-
деювчилар ҳам йўқ эмасди. Бу сўзларга мен парво қилмасдим, қўлдан келса, эл қатори 
ишлаганга нима етсин. Келиним иккаламиз бирдек ўроқ ўриб юрдик. Ўша кунлардаги 
хотиралар ҳеч қачон эсимдан чиқмайди. Алиман буғдойзор чеккасида ўсиб турган гулхайридан 
бир даста териб олиб, бир вақт қарасам, мендан уялинқириб буғдойзор орасидан жимгина кетиб 
бораётган экан. Бу нимаси, қўлидагини нима қилар экан, деб турсам, йўл ёқасида турган 
комбайнга яқинлаб борди-да, гулдастасини комбайн зинапоясига қўя солиб, яна югуриб келди. 
Комбайнда одам қораси кўринмасди. Қосим қаёққадир кетган экан. У эрта-индин ўримга 
тушамиз деб комбайнни шайлаб қўйган эди. Алиманнинг бу ишига ич-ичимдан қувониб, Худо 
хоҳласа, иккаласи аҳил яшаб кетишар экан, деб келинимдан кўнглим таскин топди. Алиманнинг 
ўшандаги қиёфаси ҳали ҳам кўз ўнгимда: бошида қизил дурра, эгнида оқ кўйлак, хушбичим 
нимча, қўлида гулхайри ушлаган, ўзи қора мағиздан келган, шаҳло кўзлари чақнаган сулув 
келинчак эди. У, ажойиб келиним! Гулга мафтун келиним. Ўзиям гулга ишқибоз эди, эрта 
кўкламда қор остидан бўлса ҳам бойчечак териб келарди... Эсим қурсин, нимани гапираётган 
эдим. Ҳа, ҳа, ўша куннинг эртасига ўрим бошланиб кетмадими. 
Йиғим-теримнинг биринчи куни ўзгача бир байрам эмасми. Шунча юриб ўша куни қовоғи 
солинган ҳечбир кимсани кўрмадим. Бу кунни ҳеч ким байрам деб атамаса ҳам, ҳар кимнинг 
овозида қандайдир қувноқлик, юриш-туришда ҳам, ҳайдаган араваси, минган оти, қилган иши 
ҳаммаси-ҳаммасида бирдек қувноқлик, тўғрисини айтганда, ўримнинг дастлабки куни ҳеч ким 
ишлаб ёлчитмади. У куни ўйин-кулгидан, ҳазил-мазах гаплардан қўл бўшамайди. Айниқса 
ўроқчилар орасида қизиқ бўлади, унда ёшлар, қиз-жувонлар кўп эмасми. Томоша ўшаларда. 
Қосим МТСдан мукофотга олган велосипедни миниб, эрталаб комбайни олдига кетаётганди, 
бир тўда шўх жувонлар уни тутиб олишди. «Нега сен велосипеддан туша солиб, бизга салом 
бермайсан? Сен гердайиб қолибсан! Ўроқчиларни кўзга илмай қўйганга ўхшайсан!»-дейишиб, 
Қосимни ҳар томондан тортишиб, Алиманга бош эгиб кечирим сўратишса бўладими. Қосим бу 
билангина қутулолгани йўқ. «Қуллуқ қилдим, қуллуқ қилдим!»-деганига қарамай, сен энди 
бизни велосипедингга миндириб, худди ўрис қизлардек сайр қилдирасан, дейишиб, бир-
бирларини велосипедга кўтаришиб миндиришиб, орқасидан қий-чув кўтариб юришиб Қосимни 
роса овора қилишди. Шунда ҳам велосипедда жўн ўтиришмай, ўйнашиб: «Войдод, акажон, 
ўлдим, энди ўлдим, йиқилдим, войдод!»-дейишса, бошқаларининг ичаги узилгудек бўлиб: 
«Ўлсанг ўл, ўлсанг ҳам бўйнидан қучоқлаб йиқил!»-дейишиб далани бошларига кўтариб 
кулишарди. Шундай қилиб, Қосимнинг жиғига тегишарди. Унинг ўзи ҳам кулгидан маст бўлиб, 
бўлди энди, деб бирини айлантириб келса, яна бири тегажаклик қилиб унга осилишарди: «Ҳа, 
менинг ундан нимам кам? Бурним пучуқ, кўзим қийшиқми?»-дейишиб жони ҳолига 
қўйишмасди. Охири Қосимнинг ҳам жини қўзирди: «Ҳой, сизлар нима бало, қутурдингларми? 
Оч канадек ёпишасизлар-а? Бас энди. Масхарабозлик қилгани келганмисизлар ё ишлашгами?» 

---

Чингиз Айтматов. Сомон йўли (қисса)