Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

5. Turmush darajasi va uni belgilovchi omillar 
Turmush darajasi aholi iste’molining miqdori va sifati bilan 
o‘lchanadi. Turmush darajasi – kishilarning hayotiy muhim ehtiyojlarini 
iqtisodiyot rivojining muayyan holatida naqadar qondirilishidir. 
Sobiq Ittifoq davrida O‘zbekiston xalqining yashash darajasi boshqa 
ittifoqdosh respublikalarnikidan taxminan ikki barobar past edi. 1990-yilda 
O‘zbekiston bo‘yicha aholi jon boshiga to‘g‘ri kelgan iste’mol fondi o‘rtacha 
sobiq Ittifoqdagi darajaning 53,4 foizini tashkil etgan. Mana shunday 
sharoitda respublika oldida turgan asosiy masala bir tizimdan ikkinchi tizimga 
o‘tishda odamlarning yashash darajasini og‘irlashtirmaslik edi. 

---

 534
5.1. Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan
o‘rtacha iqtisodiy ko‘rsatkichlar
Bozor iqtisodiyoti munosabatlariga tadrijiy yo‘l bilan izchil va 
bosqichma-bosqich o‘tish, mamlakatda siyosiy va makroiqtisodiy 
barqarorlik, O‘zbekiston uchun o‘tish davri iqtisodiyoti qiyinchiliklarini 
boshidan kechirayotgan boshqa barcha sobiq Ittifoq davlatlaridan ko‘ra 
ishlab chiqarishning halokatli tarzda orqaga ketishi oqibatlarini tezroq 
bartaraf etish va 90-yillarning o‘rtalaridayoq iqtisodiy o‘sish hamda aholi 
turmush darajasini oshirishni qayta tiklash imkonini berdi. 
Yirik ishlab chiqaruvchilarning barqaror faoliyat ko‘rsatishi uchun 
qulay iqtisodiy sharoitlarning yaratilishi, hukumat tomonidan kichik 
biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish uchun ishchanlik muhitini 
kuchaytirish bo‘yicha aniq maqsadga qaratilgan chora-tadbirlarning 
ko‘rilishi iqtisodiyot tarmoqlarining jadal o‘sishiga asos bo‘ldi. 
O‘zbekistonda bosqichma-bosqich va ijtimoiy yo‘naltirilgan tarzda 
amalga oshirilayotgan iqtisodiy o‘zgarishlarning samarasi, avvalo, aholi 
jon boshiga o‘rtacha to‘g‘ri keladigan ko‘rsatkichlar va xalq turmush 
darajasining muntazam oshib borayotganida yaqqol namoyon bo‘lmoqda. 
Aholi jon boshiga o‘rtacha to‘g‘ri keladigan YAIM, xarid qobiliyati 
pariteti (XQP) asosida hisoblaganda, 1990-yilda 1328 dollarni, 2000-yilda 
14312 dollarni, 2010-yilda esa 3271 dollarni tashkil etdi. Shunday qilib, 
O‘zbekistonda o‘tgan asrning 90 yillaridayoq bu muhim ko‘rsatkich 
bo‘yicha islohotlargacha bo‘lgan darajadan ham yuqori natijaga erishildi. 
2010-yilda esa bu boradagi o‘sish 1990-yilga nisbatan 2,5 barobar oshdi. 
4-jadval