Microsoft Word Материал резина lotin

 

---

111 
Vulkanlanish tezligiga tezlashtirgichlarning ta’siri. Rezina aralashmadagi 
tezlashtirgich kalandrda, shpritslashm mashinalarida aralashtirish vaqtida hamda hom 
holda saqlashda oldinda vulkanlanib ketmasligi kerak. Shu bilan birga u yaxshi 
dispergilanishi (zarrachalarni kauchukda bir hil taqsimlanishi) hamda vulkanlanishi 
induksion vaqti o‘zoq, yuqori tezlikda hamda katta vulkallanish platosida bo‘lishini 
ta’minlashi shart. Odatda rezina aralashmasida podvulkanlanish jarayoni 100
o
C va 
yarim soat aralashtirish davomida ketmagani maqul. Tezlashtirgichlarni ta’sirini kritik 
harorati bo‘lib, bu ularni samarali parchalanishini ta’minlaydi. Tezlashtirgichlarni 
disprsiyalanishi yaxshi bo‘lishi uchun sanoatda matochniy aralashma tayyorlanadi 
(100 mass.q kauchukka 15-20 mass.q tezlashtirgich). Agarda tezlashtirgichlar 
poroshok holida bo‘lsa, yaxshi dispersiyalanishi uchun kaolin qo‘shib ishlatiladi. 
Tezlatkichlarning texnologik xususiyatlari quyidagilardan iborat: 
1. Faolligi ,ya’ni zarur fizik-mexanik va texnik ko‘rsatkichga erishish uchun 
vulkanlanish vaqtini qisqartirish. 
2. Tezlatkich ta’sirining kritik harorati va rezina aralashmalarni oldindan 
vulkanizatsiyalashiga ta’siri. 
3. Vulkanlanish platosiga ta’siri: fizik-mexanik ko‘rsatkichlar kattaligiga 
ta’siri. 
Vulkanizatlarni ekspluatatsion xossalariga tezlashtirgichlarni ta’siri. 
Turli tipdagi tezlashtirgichlar kauchuklarni vulkanlanish vaqtida ko‘ndalang bog‘ 
tabiatiga turlicha ta’sir ko‘rsatadi. Bu esa sezilardi darajada vulkanizatlarni fizik 
mehanik xossalarini belgilaydi. Bu holatda kerakli tezlashtirgichlarni va ularni 
miqdorini tanlash vulkanizatni cho‘zilish va uzilishdagi kuchlanishlarni ma’lum 
oralig‘ida o‘zgartirish imkoniyatini beradi. Shu bilan birga ular vulkanizatlarni 
mustahkamlik, dinamik xossalari hamda issiqbardoshlik xossalariga ta’sir ko‘rsatadi. 
Tezlashtirgichlar tanlashda, ular rezina aralashmalarini oldindan ishlov berish 
vaqtida parchalanmasligi kerak, vulkanlanish jarayonida esa engil uchuvchi 
mahsulotlarni hosil qilmasligiga e’tibor berish lozim. Ayniqsa tibbiyotda, maishiy va 

---

112 
oziq ovqat sanoati uchun materiallar ishlab chiqarishda hidi, ta’mi va rezinani rangi 
hamda oqarib ketmasigi kabi xususiyatlariga qarash lozim. 
Faolligi jihatdan tezlatkichlar: ultira tezlatkichlar, yuqori, o‘rta va qiyin 
tezlatkichlarga bo‘linadi. 
Tabiiy kauchukni ultira faol tezlatkich bilan vulkanizatsiyalash 140-150
o
C da 
5-10 minut davom etadi. 
Yuqori faol tezlatkichlar tiozol, altaks bilan 10-30 minut. 
O‘rta faol tezlatkichlar guanidinlar bilan 30-60 min. davom etish mumkun. 
Tezlatkich ta’sirining kritik harorati - tezlatkich bu haroratdan keyin o‘z 
faolligini namoyon qiladi. Eng kichik kritik harorat o‘ramda 105
o
C dan, eng yuqori 
kritik haroratga al’taks ega 126
o
C.
Tezlatkichlarni vulkanizatsiya platosiga ta’siri kauchukni turiga, rezina 
aralashmadagi miqdoriga, to‘ldiruvchilar miqdori va boshqa faktorlarga bog‘liq. 
Organik tezlashtirgichlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: ditiokarbamat, 
tiruramsulfidi, tiozol, sulfenamid, guanidin, aldegid va aminlar kondensatsiya 
mahsuloti, ksantogennatlar, tiomochevina hosilalari, maxsus tezlashtirgichlar.