Namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti

Birinchisi,
davlat hokim iyatiga b o ’ysunuvchi 
harakterga ega b o ’lgan harbiy tizim ga asoslangan zo ’ravonlik (despotizm ); 
ikkinchisi,
davlat hokim iyati huquqlari m inim um ga keltirilgan va shaxs ozodligi 
va faoliyatini ta ’m inlaydigan sanoat tizim idir. 
Ucltinchisi
esa, sotsializm ga 
qaram a-qarshi ijtim oiy evolyusiyaning kelgusi bosqichi sifatida erkin iqtisodiy 
m unosabatlarning yuzaga kelishidir. 1860 yilda Spenserning «Sintetik filosofiya» 
nomli 10 jild lik asari nashrdan chiqarilgan b o ’lib, unda jam iyatshunoslikka oid 
original 
g ’oyalar ilgari 
surilgan. 
Keyinchalik, pozitivizm ning rivojlanishi 
natijasida, neopozitivizm oqim i vujudga keldi.
N e o p o z itiv iz m
(positivus - ijobiy, neos - yangi), y a ’ni yangi pozitivizm -
XX asr falsafasirring g ’arb m am lakatlarida eng om m alashgan, 
ilm iy-m a’naviy 
m uhitga k atta ta ’sir k o ’rsatgan va nisbatan yuksak m avqeiga ega b o ’lgan falsafiy 
oqim dir.
N eopozitivizm ning g ’oyaviy asoschisi A vstriyalik m antiqshunos va fizik 
olim M orits Shlik (1882-1936) hisoblanib, 
XX asm ing 20-yillaridan boshlab 
shakllanadi va 
tezda rasm iy falsafiy oqim sifatida e ’tiro f etilgan. V ena
80

---

universitetning ko’zga ko'ringan matem atiklari M orits Shlik rahbarligida «Vena 
to ’garagi» nomli uyushm a tuzishgan. Bu uyushm aning diqqat m arkazida turgan 
m uam m o - 
falsafa va fanning o ’zaro m unosabati masalasi b o ’lib, falsafaning 
ijtimoiy voqelikni bevosita bilishi mum kinligi, mustaqil fanligi inkor qilinsa ham, 
m antiqiy ravishda, m etodologik rolini e ’tiro f etishga m ajbur b o ’lishgan. Bunda 
falsafaning aniq taqiqot o b ’ekti y o ’qligi ro ’kach qilinadi. N eopozitivizm falsafiy 
tafakkur tarixida ishlab chiqilgan barcha vosita va uslublardan foydalanadi. 
K eyinchalik neopozitivizm ning m antiqiy va lingvistik pozitivizm k o ’rinishlari 
yuzaga keladi.
N eopozitivistlar asosiy e ’tibom i jam iyatda ham mavjud bo ’lgan timsol va 
belgilarni mantiqiy ziddiyatlardan (falsafiy abstraksiyalardan) xalos etishni, ilmiy 
bilishni m atem atik mantiq va m atem atika tam oyillari kabi ixcham. aniq atamalarga 
k o ’chirishga d a’vat etishgan bo’lsa, «lingvistik tahlil» falsafasida ilmiy «til»ni 
kundalik turm ush «til»i darajasiga yaqinlashtirish asosiy maqsad qilib q o ’yilgan 
edi.
N eopozitivizm ning yana bir ko ’rinishi