Namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti
Takrorlash uchun savollar
Download 5.04 Mb. Pdf ko'rish
|
Qozoqov S, shaxs va jamiyat. pdf (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3-m avzu. Qadimgi dunyoda ijtimoiy fikrlar
- Q adim gi M isr.
Takrorlash uchun savollar:
1. Insonni qanday fanlar o’rganadi? 2. Inson va jonivorlar uchun umumiy bo’lgan qanday xususiyatlar mavjud? 3. Insonni boshqa jonzotlardan ajratib turuvchi qanday xislatlarni ko’rsatib bera olasiz? 4. Insonning "o’zligi"ni qanday ta ’riflash mumkin? 5. "Individ" va "individuallik" tushunchalari nimani aks ettiradi? 6. "Inson" va "shaxs" tushunchalarining bir-biridan qanday farqi bor? 7. Shaxsning tarkib topishiga ta’sir ko’rsatuvchi qanday omillar mavjud? 8. Shaxs jamiyat tarixida qanday rol o’ynaydi? 3-m avzu. Qadimgi dunyoda ijtimoiy fikrlar 1. Qadimsi Misr va Mesovotamivada inson va jamiyat xaaidasi qarashlar. M a’lumki insoniyat madaniy qadimgi Mesopotamiya, Misr, Xitoy Gretsiya va Rimda uchratamiz. taraqqiyotining , Hindiston, 17 rinj dastlab dimgi Q adim gi M isr. Qadimgi Misrdagi kishilarning dunyo, jamiyat, inson va insoniy munosabatlar haqidagi qarashlarini miloddan oldingi III - II ming yilliklarda ushbu xalqning afsonalarida, Plutarxning "Isida va Osiris haqida", Gerodotning "Tarix" asarlarida uchratamiz. Qadimgi dunyo kishilarining, shu jumladan, qadimgi misrliklaming dunyoqarashi o ’zining afsonaviyligi (mifologik xarakteri) bilan ajralib turadi. Ularning qarashlarida borliq va olamning amal qilishi (ontologiya), insonning dunyoni bilish imkoniyatlari masalalari (gnoseologiya) hali o ’zining qat’iy va tugallanganligiga etib kelmagan (bunga antik Gretsiyada erishiladi). Ular dunyoning vujudga kelishi, tabiiy tartibot mazmuni, inson mavjudligining mazmuni nimada ekanligi to ’g’risidagi dastlabki tabiiy savollarga ko’proq afsonalar tarzidagi javoblardir. Afsonaviy dunyoqarash esa ko’pincha diniy dunyoqarash bilan uyg’unlashib ketadi. Plutarxning fikricha, misrliklar Ra xudosini dunyoning yaratuvchisi deb hisoblashadi. Bu xudo shuningdek Osiris, Isida, Seta va boshqa xudolarni hamda dastlabki insonlarni yaratgan. Vaqt o’tishi bilan qarib va kuchsizlanib qolgan Ra xudosiga boshqa xudolar va kishilar bo’ysunmay q o ’yishadi. Ana shunda Raning tashabbusi bilan xudolar kengashi chaqiriladi va unda kishilami jazolashga qaror qilinadi. Uni amalga oshirish Xator xudosiga topshiriladi, u erga tushib kishilami halok qilishga kirishadi. Nihoyat Ra kishilarga rahm qiladi va qirg’inbarotga chek qo’yiladi. Qartayib qolganligi bois Ra podshohlik qilishdan voz kechadi. Radan so’ng ketma-ket uning uch juft farzandlari - juft xudolar podshohlik qilishadi. Podshohlik qilgan so’nggi juft xudolar - Osiris va Isida hisoblanadi. Ular kishilami yaxshi xulqli qilib tarbiyalashga intiladilar va ular orasida madaniyatni keng yoyishga harakat qiladilar. Osirisning vafotidan so’ng podshohlik qilish yarim xudolarga o ’tadi. Ulardan so’ng esa podshohlik qilish kishilarga nasib etadi. O ’zlarining hukmronligini yanada mustahkamlash maqsadida shohlar o ’zlarini u yoki bu xudoning o ’g ’li deb e’lon qiladilar. Misrda hukmdorlar firavn deb atalgan. Qadimiy podshohliklar davrida firavn shaxsini ulug’lash, uni xudoning o ’g ’li deb e’lon qilish, to ’g’rirog’i uni erdagi xudo deb bilish o ’sha davr uchun tabiiy holat edi. Yuz berayotgan barcha siyosiy hodisalar er va osmondagi xudolar istagining ko’rinishi deb tushunilardi. Bu haqda Misrdagi piramidalarining ichki devorlarida hozirgacha saqlanib qolgan yozuvlar, firavnlar sha'niga to ’qilgan gimnlar dalolat beradi. Shunday yozuvlardan bizgacha saqlanib qolganlaridan biri - "Ptaxotepning nasihatlari"dir. U mil.o. Ill m ing^illikda yaratilgan bo’lib, shu nomdagi vazim ing nomidan olingan. Unda kishilarning tengsizligiga tabiiy hodisa sifatida qaraladi. Past tabaqadagi kishi yomon, yuqori tabaqa kishisi esa yaxshi, ahamiyatli, muruvvatli kishi deb hisoblanadi. Past kishi yuqori tabaqadagi kishiga bo’ysunishi lozim. Ayni holda yuqori tabaqa kishisi past tabaqa kishilariga rahm- shafqat qilishi lozim, ularni xo’rlamaslik va ularga yomonlik qilmaslik kerak. Bu Misrda o ’sha paytda ko’pxudolik - politeizm mavjudligidan dalolat beradi. Firavn Amenxeton IV (Exnaton) davriga kelib (mil.o. 1419-1400 yillar) Quyosh xudosi hisoblanmish Atonga yagona xudo sifatida sig’inish joriy qilingan. Download 5.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling