Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

Pertseptiv qobiliyatlar. A.A.Bodalev va uning hamkorlarining shaxsni shaxs 
tomonidan idrok etish muammosini ochib beruvchi ishlariga murojaat qilish bizga 
boshqa fanning xususiyatlarini tekshirish bosqichida o‗qituvchi uchun zarur 
bo‗lgan kasbiy va pedagogik mahorat doirasini belgilash imkonini beradi. muloqot 
va uning muloqotga moyilligi. Muloqotning dastlabki bosqichida namoyon bo‗ladi, 
ular boshqalarni (talabalar, o‗qituvchilar, ota-onalar) tushunishning eng umumiy 
qobiliyatiga tushadi. Buning uchun esa, birinchi navbatda, boshqa shaxsning 
ideallari, ehtiyojlari va manfaatlarida, da‘volar darajasida ifodalangan qadriyat 
yo‗nalishlarini bilish kerak. Shuningdek, insonning o‗zi haqida bor bo‗lgan 

---

g‘oyalarini, insonning o‗zida nimani yoqtirishini, o‗ziga nimani bog‘lashini, 
nimaga e‘tiroz bildirishini bilish kerak. 
Pertseptiv qobiliyatlar to‗plamini quyidagi o‗zaro bog‘langan qatorlar bilan 
ifodalash mumkin: 
- qo‗shma faoliyat davomida olingan aloqa hamkoridan signallar haqidagi 
ma‘lumotlarni idrok etish va adekvat izohlash; 
- boshqa odamlarning shaxsiy mohiyatiga chuqur kirib borish; shaxsning 
shaxsiy shaxsini aniqlash; insonning tashqi xususiyatlarini va xulq-atvorini tezkor 
baholashga asoslanib, insonning ichki dunyosini, yo‗nalishini va kelajakdagi 
mumkin bo‗lgan harakatlarini aniqlash; 
- shaxsning qaysi xarakter va temperament turiga mansubligini aniqlash; 
ahamiyatsiz belgilar bilan, tajribalarning tabiatini, insonning holatini, uning 
muayyan hodisalarda ishtirok etishi yoki ishtirok etmasligini qo‗lga kiritish; 
- shaxsning harakatlarida va boshqa ko‗rinishlarida o‗tmishdagi o‗xshash 
vaziyatlarda uni boshqalardan va o‗zidan ajratib turadigan belgilarni topish; 
- asosiy narsani boshqa odamda ko‗rish, uning ijtimoiy qadriyatlarga 
munosabatini to‗g‘ri aniqlash, odamlarning xatti-harakatlarida idrok qiluvchi 
uchun "tuzatishlar" ni hisobga olish, boshqa shaxsni idrok etish stereotiplariga 
qarshi turish (idealizatsiya, "galo effekti" va boshqalar).
Pertseptiv qobiliyatlarni "qo‗shish" natijasida olingan talabalar haqidagi 
ma‘lumotlar pedagogik jarayonning barcha bosqichlarida pedagogik muloqotning 
muvaffaqiyati uchun zaruriy shartni tashkil qiladi. 
Temperament - bu aqliy faoliyat dinamikasining turli tomonlarini tavsiflovchi 
barqaror individual xususiyatlarning tabiiy o‗zaro bog‘liqligi.