Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

Pedagogik muloqot qobiliyatlari. Bo‗lajak muloqotni modellashtirish 
bosqichida o‗qituvchi birinchi navbatda uning xotirasi va tasavvuriga tayanadi. U 
nafaqat o‗quvchilarning ismlari va yuzlarini, balki ularning reaktsiyalari va xatti-
harakatlarida namoyon bo‗lgan individual xususiyatlarini eslab, sinf va alohida 
o‗quvchilar bilan oldingi muloqot xususiyatlarini aqliy ravishda tiklashi kerak. 
Ushbu bosqichdagi tasavvur o‗zini boshqa odamning o‗rniga qo‗yish qobiliyatida 

---

namoyon bo‗ladi, ya‘ni. u bilan tanishish, uning ko‗zlari bilan uning atrofidagi 
dunyoni va unda sodir bo‗layotgan narsalarni ko‗rish. Modellashtirish bosqichi 
kerakli illyustrativ materialni tanlash bilan yakunlanadi. 
To‗g‘ridan-to‗g‘ri muloqotni tashkil etish kommunikativ hujumni amalga 
oshirish qobiliyatini talab qiladi, ya‘ni. o‗zingizga e‘tibor qarating. V.A.Kan-Kalik 
muloqotning boshqa predmeti e‘tiborini jalb qilishning to‗rtta usulini tavsiflaydi: 
nutq varianti (o‗quvchilarga og‘zaki murojaat); faol ichki muloqot bilan pauza 
(e‘tibor talab qilish); harakat-belgi varianti (jadvallar, ko‗rgazmali qurollar, 
doskaga yozish va boshqalar); oldingi uchta elementlarni o‗z ichiga olgan aralash 
versiya. 
Identifikatsiya - kognitiv jarayonlar psixologiyasida - tan olish, ob‘ektning 
o‗ziga xosligini o‗rnatish. 
Ushbu bosqichda sizga ham kerak bo‗ladi: 
-sinf bilan psixologik aloqa o‗rnatish qobiliyati, bu ma‘lumotni uzatishga va 
uni o‗quvchilar tomonidan idrok etishga yordam beradi; 
- jamoaviy izlanish, birgalikdagi ijodiy faoliyat muhitini yaratish; 
- o‗quvchilarning o‗qituvchi va uning o‗qitish mavzusi bilan muloqot qilish 
uchun kayfiyatini uyg‘otish. 
Pedagogik jarayonda muloqotni boshqarish dastlab jamoat sharoitida organik 
va izchil harakat qilish qobiliyatini (omma oldida muloqot qilish qobiliyatini) o‗z 
ichiga oladi; talabalar bilan birgalikda ijodiy faoliyatni tashkil etish; suhbat 
elementlarini, ritorik savollarni va boshqalarni kiritish orqali muloqotni maqsadli 
ravishda qo‗llab-quvvatlash. 
Pedagogik muloqotni muvaffaqiyatli boshqarish uchun quyidagilar zarur: 
- diqqatni taqsimlash va uning barqarorligini saqlash qobiliyati; 
- sinfga va individual o‗quvchilarga nisbatan ularning ma‘lumotni idrok 
etishga tayyorligini ta‘minlaydigan, yosh va tajribaga bog‘liq psixologik to‗siqni 
olib tashlashga yordam beradigan, o‗quvchini o‗qituvchiga yaqinlashtiradigan eng 
maqbul xulq-atvor va muomala usulini tanlash; 

---

- o‗quvchilarning harakatlarini tahlil qilish, ularning orqasida ular 
boshqariladigan motivlarni ko‗rish, turli vaziyatlarda ularning xatti-harakatlarini 
aniqlash; 
- o‗quvchilarning hissiy tajribalarini yaratish, sinfda farovonlik muhitini 
ta‘minlash. 
Muloqot jarayonida teskari aloqani o‗rnatishga o‗qituvchi va o‗quvchilar 
o‗rtasidagi o‗zaro munosabat jarayonida yuzaga keladigan empatik jarayonlar 
yordam beradi. Hissiy fikr-mulohazalar sinfning umumiy psixologik kayfiyatini 
o‗quvchilarning xatti-harakati, ularning ko‗zlari va yuzlari bilan aks ettira olish 
orqali erishiladi; muloqot jarayonida o‗quvchilarning hissiy holatidagi 
o‗zgarishlarning boshlanishini his qilish; ularning ishlashga tayyorligi; individual 
o‗quvchilarning umumiy faoliyatdan o‗chirilishini o‗z vaqtida ko‗rish.