Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

Qobiliyatlarni 
shakllantirish 
va 
kompensatsiya 
qilish. 
Pedagogik 
qobiliyatlarning xilma-xilligi va ularning boshqa qobiliyatlar bilan bog‘liqligi 
etishmayotgan fazilatlarni qoplash imkoniyatlarini kengaytiradi va murabbiy 
faoliyatining individual uslubini shakllantirishga yordam beradi. Tajriba shuni 
ko‗rsatadiki, barcha murabbiylar barcha pedagogik qobiliyatlarni bir xilda 
rivojlantirmagan. Ko‗pincha bir yoki ikkita eng ko‗zga ko‗ringan sifatlar 

---

murabbiyning mahoratini belgilaydi. Yo‗qolgan sifatlar ishlab chiqilishi yoki 
qoplanishi mumkin. 
Inson tanasining amalda cheksiz kompensatsion imkoniyatlari va murabbiy 
shaxsida to‗ldirilmagan fazilatlarning deyarli to‗liq yo‗qligi pedagogik mahorat 
nafaqat iste‘dodli odamlarning mulki, balki uni shakllantirish va takomillashtirish 
natijasida erishiladi, deb hisoblashga asos beradi. pedagogik qobiliyatlar. 
Shaxs, birinchi navbatda, uning faoliyati motivlarida namoyon bo‗ladi. 
Murabbiy faoliyatining kasbiy ahamiyatli motivlari sportga va jismoniy tarbiyaga 
qiziqish, ushbu sohadagi pedagogik faoliyatga moyillik, uni doimiy ravishda 
takomillashtirishga intilish, bolalarga muhabbat, chuqur ishonch, o‗smirlar uchun 
sportning katta ijtimoiy ahamiyati. va bolalar, ishingiz sifati uchun burch va 
mas‘uliyat hissi. 
3.6. 
Faoliyatga tayyorligi va murabbiyning ruhiy holati 
Murabbiyning ruhiy tayyorgarligi - uning faoliyati samaradorligining muhim 
shartidir. Tayyorlik holati murabbiyga o‗z vazifalarini muvaffaqiyatli bajarishga, 
bilim, tajribadan to‗g‘ri foydalanishga, o‗zini tuta bilishga va kutilmagan to‗siqlar 
yuzaga kelganda qayta qurishga yordam beradi. Aqliy tayyorgarlik mehnat 
sharoitlariga tez moslashish, malaka oshirish va murabbiyning mahorat saviyasini 
oshirishning hal qiluvchi shartidir. Shaxsning ruhiy holati sifatida tayyorgarlik - bu 
sport va pedagogik muammolarni hal qilishda murabbiyning muayyan xatti-
harakatga bo‗lgan ichki munosabati, faol va maqsadga muvofiq harakatlarga 
yo‗naltirilganligi. 
Tayyorlik holati (M.I. Dyachenko va L.A. Kandybovich bo‗yicha): a) 
kognitiv komponentlar (kasbiy vazifalarni tushunish, ularning ahamiyatini 
baholash, echimlarning ahamiyati, ish muhitida yuzaga kelishi mumkin bo‗lgan 
o‗zgarishlar haqidagi g‘oyalar); b) hissiy komponentlar (kasbiy sharaf va 
mas‘uliyat hissi, muvaffaqiyatga ishonch, ilhom); c) motivatsion komponentlar 
(muammolarni muvaffaqiyatli hal qilish zarurati, ularni hal qilish jarayoniga 
qiziqish, muvaffaqiyatga erishish va o‗zini eng yaxshi tomondan ko‗rsatish istagi); 

---

d) ixtiyoriy komponentlar (kuchlarni safarbar qilish, shubhalarni bartaraf etish va 
boshqalar). 
Tayyorgarlik holatini shakllantiruvchi eng muhim elementlar qatoriga 
murabbiy-ustozlarning fikricha: yosh sportchilar bilan olib boriladigan tarbiyaviy 
ish vazifalarini bilish; berilgan maqsadga muvofiq faoliyat mazmunini aniqlash. 
Tayyorlik holati (M.I. Dyachenko va L.A. Kandybovich bo‗yicha): a) 
kognitiv komponentlar (kasbiy vazifalarni tushunish, ularning ahamiyatini 
baholash, echimlarning ahamiyati, ish muhitida yuzaga kelishi mumkin bo‗lgan 
o‗zgarishlar haqidagi g‘oyalar); b) hissiy komponentlar (kasbiy sharaf va 
mas‘uliyat hissi, muvaffaqiyatga ishonch, ilhom); c) motivatsion komponentlar 
(muammolarni muvaffaqiyatli hal qilish zarurati, ularni hal qilish jarayoniga 
qiziqish, muvaffaqiyatga erishish va o‗zini eng yaxshi tomondan ko‗rsatish istagi); 
d) ixtiyoriy komponentlar (kuchlarni safarbar qilish, shubhalarni bartaraf etish va 
boshqalar). 
Tayyorgarlik holatini shakllantiruvchi eng muhim elementlar qatoriga 
murabbiy-ustozlarning fikricha: yosh sportchilar bilan olib boriladigan tarbiyaviy 
ish vazifalarini bilish; berilgan maqsadga muvofiq faoliyat mazmunini aniqlash. 
Murabbiyning ijodiy mehnatga tayyorligini shakllantirishning asosiy umumiy 
shartlari: 
a) insoniyat tomonidan to‗plangan madaniyatni mustaqil va tanqidiy 
o‗zlashtirish; 
b) ijtimoiy ahamiyatga ega muammolarni hal qilishda faol ishtirok etish; 
v) shaxs ijodiy arsenalining alohida rivojlanishi - uning psixik jarayonlari.