Neyrobiologiya fanida yn savollari Neyrobiologiya fani predmeti, maqsadi va vazifalari

Nerv tuzilmalarining regeneratsiyasi
Organizmlarda nerv sistemasi u yoki budarajada zararlangandan so’ng qaytatiklanish xususiyatiga ega. Asosan bu xususiyat umurtqasizlar vaxordalilar uchun xos hisoblanadi. Suvda va quruqlikda yashovchilar va baliqlardazararlangan aksonlar regeneratsiyalanadi vayana aksonlar hosil qiladi. Sutemizuvchilarda bunday xususiyatrivojlanishning erta stadiyalari ya’ni parenteralxususiyatida kuzatiladi, voyaga yetganorganizmda esa bunday xususiyat kuchsizlanadiyoki yo’qoladi.
Pereferik nerv sistemasining regeneratsiyasi.
Sut emizuvchilarda nerv sistemasining tiklanishi uningzararlanishiga bog’liq. Kuchsiz va davomli bosimnervning ma’lum qismalari va qon tomirlarianoksiyasida zararlangan sezuvchi va harakatlantiruvchinervlarning vazifasi bir necha minutdan bir haftagachatiklanishi mumkin. Bo’ladigan kuchli ta’sir natijasida aksonning qaysiuchastkasi zararlanganligidan qat’iy nazar uning barchadistal qismi degradadasiyaga uchraydi va neyron tanasibilan aloqadorlikni yo’qotadi. Aksonga nisbatan uningmiyelin qobig’I sekin parchalandi. Makrofaglar parchalanish mahsulotlarinio’zlashtirib, zararlangan joyini tozalaydi.Bunday jarayon valerovskiy degeneratsiyasideb yuritiladi. Agar neyron o’zhayotchanligini saqlabqolgan bo’lsayu,aksonning zararlanganqismiga sitoplazmatikkomponentlariniyetkazib tursa, bundayakson endonevraltrubkani saqlaganholda o’sadi. Aksonning distal uchastkasida va makrofaglarzararlangan joyda proliferatsiya (o’sish) jarayoniniva shvann hujayralari harakatini stumullovchisitokininlar aktivlashadi. Bu hujayralar miya trofikva o’sish faktorlari sintezlaydi va ajaratadi hamdaaksonlar regeneratsiyasini va periferik nishongao’sishini tezlashtiradi. Bundan tashqari shvann hujyaralari vamakrofaglar apolipoprotein (ApoE) sintezlaydi vauning oksidlovchi zararlovchilardan himoya qiladihamda o’sishni stimullovchi va adgeziyasinitiklaydi. Anologik jihatdan distaluchastkaning shikastlanishi(masalan, kesilganda)periferik nervlarshikastlanishi kuzatiladi. Regenratsiya jarayoniniqiyinlashtiradiganmuhim omillardan yanabiri bu endonevraltrubkaning butunliginizararlanishi hisoblanadi.Agar nervning ikki uchukesilsa va kesilgan joylarbir-biriga fiksatsiyaqilinsa, bu uchlarqisman bo’lsadatikalanadi. Kesilgan joylardagi aksonlarning aloqadorligini shvannhujayralari ta’minlaydi. Aksonning o’sivchi proksimaluchastkasi shvann hujayralari tomonidan ulangan ikkalauchi qismidan aksonning o’suvchi qismi shoxlanibo’sishni boshlaydi va kesilgan joyni ulashni ta’minlaydi.