Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti
Download 24 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- U y u sh iq t o ‘ld ir u v c h i
- Valini, oldin k o ‘rmabman. B iz sizjni, mehribon oqituvchimizni
- Valini, oldin k o ‘rmabman. Ularning bir-birlariga, ayniqsa, kichkintoylarga
- — Jamshid G‘ulomov, zavodda ishlaydi. N avvatchi hamshira, sochi oq semiz xotin
- BOG‘LAN GAN Q O SH M A GAP HAQIDA MA’LUMOT
- BO’LSA, ESA SO ZLARI YORDAMIDA BOGLANGAN QOSHMA GAPLAR
- ERGASHGAN QO SHMA GAPLAR BOSH VA ERGASH GAP boglovchi
Uyushiq ega. Bir sodda gap tarkibida birdan ortiq ega qator kelishi m umkin. U lar o ‘zaro tenglanish munosabatida bo‘lib, gapda bitta kesimga tobelanadi: S iz bilan biz ulug ‘ ishga bel bog'ladik. Tiniq suvlar, k o ‘m - k o ‘k daraxtlar unga cheksiz zavq bag‘ishlaydi. U yu sh iq egalar zidlov b o g io v c h is id a n tash q a ri ten g bog'lovchilar bilan yoki sanash ohangi bilan bog‘lanadi: Goh shamol, goh bo'ron turardi. N a siz, na men gapirdik. Gul va maysalar ко ‘kardi. Qurilishga g ‘isht, sement va bo ‘yoqlar keltirildi. Uyda xizmatkorlar, mardikorlar ishlab yotishibdi. Uyushiq hoi. Bir xil m azm un m unosabatini bildirgan bir necha hollarning o'zaro sanash ohangi yoki teng bog‘lovchilar bilan birikib kelishi uyushiq holni tashkil qiladi: Hamm a issiqdan b o ‘shashib, jim , yalqovgina ishlaydi. Bog'larda va dalalarda ко ‘klam nafasi kezadi. Ba’zan gapda payt yoki vaziyat hollari ketm a—ket qoilanadi, bunda ular uyushgan sanalmaydi: Biz bugun tongdayo ‘Iga chiqamiz. U vazifani qunt bilan berilib bajaradi. Uyushiq aniqlovchi. Narsa buyumning bir turdagi belgilarini bildirgan birdan ortiq aniqlovchilar uyushiq aniqlovchilar sanaladi: M a ’ruzachiga qiziq, kishini hayratda qoldiradigan savollar berishdi. B og‘da qizil, pushti, sariq gullar qiyg'os ochilgan. Qaratqich va sifatlovchi-aniqlovchilar uyushib keladi: 0 ‘rik, olma, teraklar bargi sarg‘aydi. M a ’ruzachiga qiziq, kishini hayratda qoldiradigan savollar berishdi. U yushiq aniqlovchilar o 'z a ro teng bog‘lanadi va b itta aniqlanmishga tobelanadi. G apda ba’zan aniqlovchilar ketm a-ket q o ilan ish i mumkin. Bunda u narsa-buyumning turli jihatdan belgisini bildiradi va uyushiq sanalmaydi: Mashina ken g ravon yo ‘Idan g ‘izillab ketdi. K atta qora sum ka ко ‘targan ayol kirdi. U y u sh iq t o ‘ld ir u v c h i g a p d a ik k i y o k i u n d a n o r tiq to ‘ldiruvchining o ‘zaro tenglanish munosabatida, bir xil shaklda 97 kelishidir: Sovuq sham ol yuzim ni, qo ‘llarimni yalaydi. M en onam, otam va opam bilan xayrlashdim. G ap d a turli shakldagi to ld iru v ch ilarn in g kelishi uyushiq to id iru v ch i sanalmaydi: U oyisi bilan telefonda gaplashdi. Bu gullarni sizga keltirdim. Uyushiq bo'lakli gaplarda so‘zlami jamlovchi, umumlashtiruvchi b o ‘lak b o lish i ham mumkin. Bunday hollarda uyushiq bo iak la r gapning qaysi b o la g i b o isa , um umlashtiruvchi b o ia k ham ana shu b o ia k vazifasida keladi. Masalan: Kishilar, xotinlar, bolalar - kulib oluvchilar vagon bo ‘ylab chopdilar. K o 'p in ch a belgilash va bo ‘lishsizlik olm oshlari, jam likni, um um iylikni bildiradigan otlar um um lashtiruvchi so‘z bo lib keladi: О ‘zini tutishi ham , ovoziyam, muloyim jilm ayib turishiyam — hamma- hammasi odam larni sehrlab qo ‘ygan edi. U m um lashtiruvchi b o ia k la r uyushiq b o lak la rd a n oldin yoki keyin keladi. U m um lashtiruvchi b o ia k la r uyushiq b o laklardan oldin kelganda, um um lashtiruvchi b o la k d a n keyin ikki nuqta qo ‘yiladi: Q udratning oldidan ik k i oirtogii: Ilhom va Rustam chiqib kelishdi. U m um lashtiruvchi b o ia k uyushiq b o la k d a n keyin kelganda um um lashtiruvchi b o la k d a n oldin tire q o ‘yiladi: Sh u hovli-joy, m ana shu daraxtlar, kursi, so ‘ri - hammasi meniki. AJRATILGAN BO'LAKLI GAPLAR G apda o 'z id a n oldin kelgan b o la k n i izohlab kelgan birliklar ajratilgan b o ia k la r deyiladi. U lar boshqa b o lak lard an maxsus to ‘xtam bilan ajratiladi va gap urg'usini oladi: 0 ‘ng tomonda, jarlikning ustida, bir qo ‘rg ‘on ко ‘rindi. Ajratilgan b o ia k la r bir so‘z yoki so‘z birikmasi holida keladi: Bolalarning eng kichigini, Valini, oldin k o ‘rmabman. B iz sizjni, mehribon o'qituvchimizni, hech qachon unutm aym iz. Ajratilgan b o ia k gapdagi qaysi bolakni izohlashiga ko‘ra 4 turga b o lin a d i: ajratilgan hollar, ajratilgan aniqlovchilar, ajratilgan izohlovchilar, ajratilgan toldiruvchilar. Ajratilgan hoi o ‘zidan oldin kelgan holning m a’nosini izohlab, b o ‘rttirib keladi: K uzda, xazonrezgi vaqtida, daraxtzom i aylanib yurardi. K o'pincha, o ‘rin, payt hollari ajratiladi: Umarali о ‘ngga, kichkina ko‘chaga, tezgina burilib ketdi. Alisher bundan ik k i y il ilgari, yigirm a besh yoshida, Hirotga yuzlandi. 98 A jratilgan toMdiruvchi o ‘zidan oldingi t o ‘ldiruvchining m a’nosini izohlab keladi: Bolalarning eng kichigini, Valini, oldin k o ‘rmabman. Ularning bir-birlariga, ayniqsa, kichkintoylarga bo ‘Igan mehrlari menga yoqdi. Ajratilgan aniqlovchi shaxs yoki narsaning belgisini, kimga yoki nimaga qarashliligini ta ’kidlab, ayirib ko‘rsatish uchun qo'llanadi: G ‘ulomov, yalang bosh, tollar tagida aylanib yurardi. Tepalikda bir necha kishilarning, ayol va erkaklarning, qorasi ко ‘rindi. Ajratilgan izohlovchilar ko‘pincha egani izohlab keladi. Otam — Jamshid G‘ulomov, zavodda ishlaydi. N avvatchi hamshira, sochi oq semiz xotin, Sadbarning kechasi ham kelganligini eslatdi. GAP BO‘LAKLARI BILAN ALOQAGA KIRISHMAYDIGAN BO LAKLAR Nutqda gap bo‘laklari bilan grammatik jihatdan bog‘lanmaydigan birliklar ham qoMlanadi. Ular m a’no jihatidan gapga yoki uning biror boiagiga aloqador bo‘ladi, lekin biror bo’lak bilan sintaktik aloqada bo’lmaydi. Ularga undalma va kiritmalar kiradi. UNDALMA So‘zlovchining nutqi qaratilgan shaxs yoki predm et undalma deyiladi. U ndalm a gap bilan gram m atik jihatdan bog'lanmaydi, vergul bilan ajratiladi: Yurak. sensan mening sozim. Bolalar. qoidaga rioya qiling. U ndalm a bosh kelishik shaklidagi ot yoki otlashgan so‘zlar bilan ifodalanadi. Bu jihatdan egaga o ‘hshaydi. Lekin ega gapda kesim bilan bog‘lanadi. U ndalm a esa kesim yoki gapdagi biror bo‘lak bilan bog‘lanmaydi. Qiyos qiling: Daraxtlar meni tingladilar. Daraxtlar, m eni tinglang. Undalmali gaplarning kesimi ko'pincha birinchi va ikkinchi shaxsda bo‘ladi: Bugun menga bir qarashib yubormaysanmi, Otabek? Seni kutam iz, Temur. Undalm alam ing gapdagi o ‘rni erkin bo‘lib, gap boshida ham, o ‘rtasida ham, oxirida ham qo‘llanishi mumkin. Tuzilishiga ko‘ra undalm alar yig‘iq va yoyiq bo‘ladi. Bitta so‘z bilan ifodalangan undalm a yig‘iq undalm a bo‘ladi: Y o‘q, singlim, bilgani yaxshi. Aniqlovchi yoki izohlovchilar bilan kengayib kelgan 99 undalma yoyiq undalma sanaladi: 0 ‘g ‘lim 0 ‘rmonjon, bola bechorani c h o ‘chitmagin. Saxiy quyosh, bizdan nuringni ayam a! Undash m a’nosini kuchaytirish uchun ba’zan undalma takror holda qoilanishi mumkin: B olam ,jon bolam, o'zingniehtiyotqil. Undash m a’nosini kuchaytirish maqsadida yana ular oldidan undovlar ham qoilanishi mumkin: H oy bola, menga qara! Undalma, odatda, gapdan vergul bilan ajratiladi. Lekin u alohida kuchli ohang bilan ajratilib aytilsa, undalm adan keyin undov belgisi qo'yiladi: Zafar! Oyimlar keldilar. KIRITMALAR So‘zlovchining o ‘zi bayon etayotgan fikriga munosabatini bildirgan b o iak kiritma deyiladi. Masalan: Shubhasiz, ко ‘prik shu yaqin joyda. Demak, ertalab uchrashamiz■ Kiritmalar quyidagi m a’nolam i bildiradi: • ishonch va tasdiqni: albatta, shubhasiz, ma ’lumki, haqiqatan, darhaqiqat ; • gum onni bildiradi: balki, ehtimol, shekilli; • shodlik yoki achinishni: b axtimga, afsuski, attang, esizgina ; • fikrning q arash lilig in i: m e n im ch a , u n in g a y tish ic h a , o ‘ylashimcha, sizningcha; • fikrning tartibini: birinchidan, ikkinchidan, avvalo, nihoyat, oxiri; • fikrning oldingi fikr bilan bogiiqligini: dem ak, shunday qilib, aks holda, xullas, aksincha; • tasdiq yoki inkomi bildiradi: ha, y o ‘q, mayli, to ‘g ‘ri. Kiritmalar tuzilishiga ko‘ra sodda va murakkab boiadi. Sodda kiritmalar modal so‘zlar, tartib sonlar, f e i shakllari bilan ifodalanib, so‘z va so‘z-gap shaklida boiadi: Tamom boidi, nazarimda. Qani, ichkariga kiring. Qumning tagi, aytaymi, issiq ekan. Murakkab kiritmalar esa so‘z birikmalari, kengaygan birikmalar va gaplar bilan ifodalanadi: M ening bilishim cha, sen hali bundan bexabarsan. G a p n in g p o ^tka lla sin i aytganda, ertaga jo ‘naymiz. K iritm a g a p la r. K iritm a g ap lar so ‘zlovchi b ir fik rn i ifodalayotgan paytda shu fikrga oid izoh, qo‘shimcha axborot berish ehtiyoji bilan qo‘llanadi. Kiritma gaplar yozuvda qavs ichida, ba‘zan vergul yoki tire bilan ajratilgan holda beriladi. Talaffuzda ular kichik to‘xtamlar va ovoz balandligi bilan ajratiladi: Bugun biznikiga kursdoshim N abi (siz uni taniysiz.) kirib keldi. Kiritma gaplar juda 100 keng qo‘llaniladigan soha dramatik nutqdir. Bu nutqda qahramon nutqi qay tarzda bayon etilishi remarkalarda (personaj nomi bilan uning nutqi oralig‘idagi qavslarda) ko'rsatib boriladi: Omon (o ‘qiydi va qotib-qotib kuladi): Bunisi ham shunaqa. Kiritma gaplar asosan gap ichida yoki oxirida qoilanad i: M ahbuba bilan Saodat (o ‘shanda hali tong yorishmagan edi) dalaga yo 7 olishdi. SODDA VA Q O SH M A GAPLAR. Bitta kesimlik belgisiga, mazmuniy va ohang tugalligiga ega bo‘lgan gap sodda gap, ikki yoki undan ortiq sodda gapning o ‘zaro grammatik va mazmuniy munosabatidan tashkil topgan va ohang tugalligiga ega bo‘lgan butunlik qo'shma gap sanaladi: Odam borki, fik r yuritish qobiliyatiga ega. M u ta fa kkir so ‘linin g о ‘zagi ham fikrdir, lekin har bir fik r yurita oladigan kishiga nisbatan m utafakkir so ‘zini qo ‘llab bo ‘Imaydi. G ap uchun m uhim belgi kesimlikdir. Kesimlik belgisining miqdori gaplami sodda va qo‘shma gaplarga ajratishga asos boiadi. Q o‘shma gaplar tarkibida ikki va undan ortiq ega va kesim birligi b o ia d i: Uning qovoqlari y o n a r d i-y u , lekin ко ‘zla rida nam ко ‘rinmasdi. Shuningdek, kesimlik ko‘rsatkichlari bilan shakllangan birdan ortiq kesimli gaplar ham qo‘shma gap sanaladi: Men bularning barchasini bilaman va hurm at qilaman. Birdan iliq sham ol esdi va m aysalam i silkita boshladi. QO SHMA GAP QISMLARI VA ULARNI BOG LOBCHI BOSITALAR Q o'shm a gapni tashkil etgan sodda gaplam i biriktirish uchun xizmat qiladigan vositalar bogiovchi vositalar hisoblanadi. Qo‘shma gap qismlari quyidagi bogiovchi vositalar yordamida bogianadi. 1.Bogiovchilar: a) teng bogiovchilar (va, ham da, ammo, le k in , biroq, y o ..., y o , d a m ..., da m ...)', b) ergashtiruvchi bogiovchilar: toki, chunki, negaki, agar, garchi) 2. Bogiovchi vazifasidagi vositalar: a) bo ‘Isa, esa, deb; b) — u, -yu, -da, -ki, m i yuklamalari; d) nisbiy so‘zlar; (kim — u, nim a — o ’sha ); e) shuning uchun, shu tufayli, shu sababli singari ko‘makchili qurilmalar; s) shart mayli qo‘shimchasi (-sa). 3. Ohang vositasida: Tongyorishdi, qushlar sayray boshladi. 101 QO'SHMA GAPLAR TASNIFI Q ism la rin in g q an d ay b o g ‘lovchi v o sita la r y o rd am id a bog‘lanishiga ko‘ra q o ‘shma gaplar uch guruhga b o ‘linadi: l.Bog‘langan qo‘shma gaplar. 2.Ergashgan qo‘shma gaplar. 3. Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar. Goh shamol b o ‘ladi, goh yom g'ir yo g ‘adi. Baraka top, jiyan. Sen borsan, к о ‘nglim to ‘q. M ashina haydashni о ‘rganib olsang, ju d a soz bo ‘lardi. BOG‘LAN GAN Q O SH M A GAP HAQIDA MA’LUMOT Qismlari teng bog'lovchilar, bo ‘Isa, esa so‘zlari, -u, -yu, -da yuklamalari yordamida bogiangan gaplar bog‘langan qo'shm a gaplar hisoblanadi. Bog’langan qo’shma gaplar o ’zaro teng huquqli qismlardan tarkib topadi. Ularning qolipi quyidagicha: orqali ifodalanadi. Sarbon shundoq dedi-da, quchog‘ini ochib Abubakr tomon kela boshladi. teng bogMovchilar BIRIKTIRUB BOG LOBCHISI YORDAMIDA BOG LANGAN QO SHMA GAPLAR Biriktiruv bog‘lovchisi qo'shm a gapning payt, sabab natija munosabatlarida bo‘lgan qismlarini bog1 lab keladi. Va, ham, hamda, -da, -u, yu vositalari yordamida birikadi. Qismlari o ‘rtasida sabab-natija munosabati ifodalangan qo‘shma gaplarda ikkinchi qism oldidan natijada so‘zini qo‘shish mumkin bo‘ladi: Anor s o ‘zlar va Zaynab qalbi tol bargiday dir-dir qaltirar — Anor s o ‘zlar (va) natijada Zaynab qalbi tol bargiday dir-dir qaltirar. Odam qo ’li tegdi-yu, tashlandiq yerlar obod bo ’Idi. Qismlari o ‘rtasida payt munosabati ifodalangan biriktiruv bog‘lovchili qo‘shma gaplarda ketma-ket yoki bir paytda bo'lgan voqea-hodisa ifodalanadi: To ‘satdan eshik sharaqlab ochildi va ostonada Ertoev paydo bo (ketm a-ket yuzaga kelgan voqeaj. Tashqarida chaqmoq chaqar va yom g'ir y o g ‘ardi.(b\r xil paytda yuzaga kelgan voqea). -u, -yu, -da yuklamalari ham biriktiruv bog‘lovchilari bajargan vazifalarni bajaradi. U qopni yerga a g ‘dardi-yu, muvozanatni saqlay olmay о ‘tirib oldi. Davraga chiqdi-da, baland ovoz bilan kuylay boshladi. Yuklamalar vositasida biriktiruv munosabatli 102 qo ’shma gap hosil qilinganda, voqea — hodisaning tezlik bilan yuzaga kelganligi m a’nosi ifodalanadi. ZIDLOV BOG‘LOVCHILARI YORDAMIDA BOGLANGAN QO SHMA GAPLAR Zidlov bog‘lovchilari bo g ian g an qo'shm a gap qism larini bogiash bilan birga ular o ‘rtasida zidlik munosabati mavjudligini ham ifodalaydi. Zidlov bogiovchilari — ammo, lekin, biroq, balki - qo‘shma gapning ikkinchi qismi boshida qo‘llanadi va qo‘shma gap qismlari vergul bilan ajratiladi: Ashula nihoyasiga yetdi, lekin bir zum dan keyin ya n a yangi tovush parvoz qildi. Qish keldi, biroq qordan darak yo ’q. —u, -, y u yuklamalari bogiangan qo ‘shma gap qismlarini bog‘lash bilan birga ular o ‘rtasida zidlash munosabati mavjudligini bildiradi: Havo ochildi-yu, quyoshning harorati sezilmadi. B a’zan z id lik m a z m u n in i k u c h a y tirish u c h u n zidlov bog‘lovchisi va bu vazifada qo‘llangan —u, -yu yuklamasi birga ishlatiladi: K echasi qalin qor y o g ‘di-yu , lekin havo unchalik sovimadi. AYIRUV BOGLOVCHILARI YORDAMIDA BOG LANGAN QO SHMA GAPLAR Ayiruv bog‘lovchilari qo‘shma gap qismlarini b ogiash bilan birga ularda ifodalagan voqea-hodisalaming galma-gal ro‘y berishini yoki ulardan faqat bittasining yuzaga chiqishini ta ’kidlaydi. Yo (y o ki) b o g io v c h isi y olg‘iz holda ham , tak ro r holda ham qo‘llanilishi mumkin: Bugun darsdan keyin y ig ‘ilish b o ‘la d iy o k i shanbalik uyushtiramiz. Yo zardo'zi to'ning to ‘zibm i qoldi, yo so ‘kildimi suvsar telpaging. Bu bog‘lovchilar yakka holda qo‘llanganda hech qanday tinish belgisi qo‘yilmaydi. G oh...goh, d a m ...d a m , b a ’z a n .. .b a ’za n , b ir ... b ir ayiruv bo giovchilari tak ror holda q o ila n ila d i va yozuvda takror qo‘llanilayotgan bogiovchidan oldin vergul qo‘yiladi. Uzoqlardan keng vodiy quchog'ida goh k o ‘m - k o ‘k o ‘t bosib yotgan yaylovlar k o ‘rinadi, goh qop-qorong‘i daralar ko'zga tashlanadi. B irsha m o l b o ‘ladi, bir yom g'ir y o g ‘adi. Ayiruv bogiovchilari qo'shm a gap qismlarini ham , gapning uyushiq boiaklarini ham bogiaydi. Qiyos qiling: Botir goh menga, 103 goh onasiga hayron bo ‘lib qaraydi. — Goh ashula eshitiladi, goh zalni to ‘Idirib qarsak yangraydi. BO’LSA, ESA SO ZLARI YORDAMIDA BOG'LANGAN QO'SHMA GAPLAR Bo ‘Isa, esa so‘zlari bog‘langan qo‘shma gap qismlarini bog‘lash bilan birga, ular o ‘rtasida qiyoslash va zidlash m unosabati mavjudligini ifodalaydi. Bo ‘Isa, esa so’zlari qiyoslanuvchi bo‘lakdan so‘ng keladi: Tovus o ‘zining chiroylipatlarini ehtiyot qiladi, vijdonli odam esa о ‘zining sharaf-u shonini saqlaydi.(qiyoslash) Yaxshilik obro‘ keltiradi, yom onlik bo4sa zulmatga olib boradi.{zidlash). Zidlash munosabati ifodalanganda qismlarda zid m a’noli so’zlar qo’llanadi yoki qismlar bo’lishli va bo’lishsiz shakllarda zidlanadi: To ’g ’ri til tosh yoradi, egri til esa bosh yoradi. Qismlari ergashtiruvchi bog‘lovchilar yoki shunday bog‘lovchi vazifasidagi so‘zlar yordamida bog'langan qo'shma gaplar ergashgan qo‘shma gaplar hisoblanadi. Agar qiz bo ‘Isang, otingni Kimsanoy q o ‘yam an. Sayram ov t o ‘g ‘on boshiga kelganda, bu yerda ish qaynamoqda edi. Ergashgan q o’shma gap qismlari o ’zaro tobe — hokim munosabatli qismlardan tarkib topadi. Ergashgan qo‘shma gaplar, tarkibida nechta gap bo‘lishidan q a t’i nazar, doim o ikki qismdan tashkil topadi: 1) bosh gap; 2) ergash gap. M azmuni izohlanayotgan gap bosh gap, bosh gap m azm unini izohlayotgan gap ergash gap hisoblanadi. Ergashgan qo‘shma gaplar, asosan, quyidagi qolipda ifodalanadi: ERGASHGAN QO SHMA GAPLAR BOSH VA ERGASH GAP bog'lovchi Ergashgan qo ‘shma gaplar tuzilishigako‘raso‘z birikmalariga o‘xshaydi. U lar ham tobe va hokim qismdan tarkib topadi: A g a r a r q o n d a n qo ‘lla r i c h iq ib k e ts a , to tu m a n ta rq a lg u n ch a y o ‘l to p o lm a y sarson bo ‘lib yuraveradilar. So‘z 104 Turli bog‘lovchi vositalar yordami bilan o ‘zaro bog‘langan uch va undan ortiq gaplam ing bir butunligi murakkab qo'shm a gap sanaladi. Murakkab qo‘shma gaplar to ‘rt guruhga bo‘linadi: l.B ir necha ergash gapli murakkab qo‘shma gaplar. 2. Bir necha bosh gapli murakkab qo'shma gaplar. 3. Aralash murakkab qo‘shma gaplar. 4.Qismlari uyushgan murakkab qo'shm a gaplar. K am pim ing kata la kd a y hovlisi misoli ta n d ir.(l) quyosh lovullab qizdiradi- y u ,(2 ) a tro f uylar bilan o'ralganligi u chun,(3) qilt etgan shabada yurmaydi.(4) Ushbu gap 4ta qismdan iborat bo iib , qismlar orasida tenglanish va tobelanish munosabati mavjud. Kishiningyolg ‘onchiligi m ashhur b o ‘lib q o lg a ch ,(l) и har qancha chin gapirsa h a m ,(2) kishilar ishonmaydigan b o ‘lib qoladilar. (3). M azkur gap 3ta qismdan iborat bo‘lib, qismlar faqat ergashish yo‘li bilan birikkan. BIR NECHA ERGASH GAPLI MURAKKAB QO SHMA GAPLAR Tarkibida ikki va undan ortiq ergash gaplari mavjud bo‘lgan qo ‘shma gaplar bir necha ergash gapli murakkab qo'shm a gap sanaladi. X a lq im iz sh u n i is ta y d ik i, y u r tim iz tinch b o ‘lsin, turmushimizfarovon bo ‘Isin, mustaqilligimiz barqaror bo Ushbu gap 4ta qismdan iborat b o ‘lib, bosh gap oldin qo'llangan, unga 3ta to ‘ldiruvchi ergash gap tobelangan. Odamlarimizning huquqiy ongi yu k sa k b o ‘lsa, har kim o ‘z haqini tanisa va o ‘zin i o ‘zi himoya qilsa, dem okratik jam iyatga erishgan bo'lam iz. i/shbu gapda 3ta shart ergash gap bosh gapga tobelangan, bosh gap keyin qo ‘llangan. BIR NECHA BOSH GAPLI MURAKKAB QO SHMA GAPLAR Tarkibida ikki va undan ortiq bosh gaplari mavjud bo'lgan qo ‘shma gaplar bir necha bosh gapli murakkab qo'shm a gap sanaladi. G ‘anim kelsa, xonu moni k u lb o ‘lur, о ‘zyurtidapachaqlash та ’qul bo ‘lur. Ushbu gapda bitta shart gapdan keyin ketma-ket 2ta bosh gap qo'llangan. Butun dunyoga m a ’lum ki, siz ham shuni unutmangki, Orolni asrash hammamizning burchimiz■ Ushbu gapda MURAKKAB QO'SHMA GAP HAQIDA MA’LUMOT 113 5-qis;n ergash gap bo ‘lib’, oldinda qo ‘llangan 2ta bosh gapni izohlab kelgan. Download 24 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling