O r t a m a X s u s, k a s b h u n a r t a L i m I m a r k a z I

6 .7 .  SO V U Q   SU Y U Q   TAOM LAR
Sovuq  suyuq  oshlar  davriy  ta o m   hisoblanib,  asosan,  yoz  faslida  tayyorlanadi. 
Sovuq  suyuq  oshlarga  okroshka,  lavlagi  sho 'rv a,  sovuq  borsh,  sovuq  k o 'k   sho'rva 
kiradi.  U lar  no n  kvasi,  lavlagi  sharbati,  sabzavot  sharbati,  keflrdan  tayyorlanadi.

Bu  suyuq  oshlar  sovuq  sexlarda  tayyorlanib,  ular  u c h u n   alohida  ta m g 'a la n g a n  
a s b o b - a n j o m l a r ,  ta x t a k a c h l a r   ishlatiladi.  B u n d a   m a h s u lo tla rg a   ishlov  berish 
ja ra y o n id a   va  saqlashda  tibbiyot  qoidalariga  q a t ’iy  rioya  qilinadi.  Iste’m olga  tayyor 
suyuq  oshlar  sovutgichda  saqlanadi.
T a rqatishda   suyuq  oshlarga  bir  b o 'la k   m u z   q o 'sh ib   berish  m u m k in .  M uzni 
alohida  likobchada  ham   berish  m u m k in .  Sovuq  suyuq  osh  tayyorlashda  u m u m iy  
ovqatlanish  korxonalariga  (O S T   18— 118—73)  belgili  kvas  keltiriladi.  Biroq  kvasni 
qo tirilgan  ja v d a r   n o n id a n   yoki  o z iq -o v q a t  ko rx o n ala rid a   ishlab  c hiqariladigan  
k o n s e n tr a tid a n   tayyorlash  m u m k in .
N o n   kvasini tayyorlash.  Javdar noni  mayda  b o lak larg a  kesilib,  qovurish shkafida 
q iz g 'is h   rang g a  k i r g u n c h a   q u r itila d i.  Suv  q a y n a tilib ,  8°C   g a c h a   s o v u tilad i, 
ta y y o rlan g a n   ja v d a r   n o ni  suvga  solinib,  1,5—2  soat  d a v o m id a   bir  n e c h a   b o r 
aralashtirib  turiladi.  Bu  vaqt  ichida  n o n   m ahsulotlari  tarkibidagi  «suslo»  m ahsuloti 
suyuqlikka  o 'ta d i,  hosil  bo'lgan   suyuqlik  suzib  olinadi.
23—25°C  haroratga  ega  b o 'lg an   «non  suslosiga»  shakar.  susloda  eritilgan 
xam irturish  q o 'sh ib   aralashtiriladi  va  8— 12  soat  d a v o m id a   issiqroq jo y d a  achitiladi. 
Achitilish  d a v o m id a   kvasga  kishm ish,  yalpiz  qo'shish   m u m k in .  T ayyor  kvas  suzib 
olinib,  sovutilgan  holda,  sovutgichda  yoki  m u zx o n a lard a   saqlanadi.
G o‘shtli  okroshka  non  kvasi,  c h u c h u k  qatiq,  kefir,  qatiq zardobida tayyorlanadi. 
O k r o s h k a   tayy orlash   ja r a y o n i  uch  b osq ich:  m a h s u lo tla rn i  tay y o rlash ,  kvasga 
aralashtirish,  tarqatish dan  iborat.
1.  K o 'k  piyoz to'g'raladi,  uning bir qismi  tuz  bilan  ishqalab,  sharbati  chiqariladi. 
Yangi  bodringning achchiq va  dag'al  p o 'c h o g 'i  aililadi,  yirik urug'laridan tozalanadi. 
Yangi  m ay da  bo dringning  p o 'c h o g 'i  artilmaydi.  Ishlovdan  o 'tg a n   b o dring  m ayda 
kubik yoki  s o m o n c h a  shaklida  to 'g 'ra lad i.  T u x u m   qattiq  pishirilib,  tozalanib  oqi  va 
sarig'i  ajratiladi.  T u x u m   oqi  m ayda  kubik  shaklida  to'g'ra ladi.  N o n   kvasi  elakdan 
o'tk az ib   suziladi.  U k ro p   m ay d alab   to 'g 'ra lad i.  T ayyorlangan  m ah s u lo tla r  tarqatil- 
g u n c h a   m uzxo n alarda saqlanadi.
2.  Pishirib  ezilgan  tu x u m   sarig'i,  tayyorlangan  gorchitsa,  tuz,  shakar,  qaym oq, 
ko 'k   piyoz  bilan  aralashtirilib,  kvas  qo'shiladi  va  yaxshilab  aralashtirilgan  holda 
m u z x o n a larg a   qo'yiladi.  Kvasga  q o 's h ib   tayyorlangan  m a h s u lo tla r   ok ro sh kaga 
x u s h x o 'r  m az a   beradi.
3.  T a rq atish d a   likobchaga  pishirib  kesilgan  g o 'sh t,  tu x u m   oqi,  yangi  bodring, 
piyoz  solinib  kvas  suziladi,  ustiga  q ay m o q   va  ukrop  solib  beriladi.  Agar  okroshka 
k o 'p   m iq d o rd a   tayyorlanadigan  bo'lsa,  g o'sht  va  tu x u m   oq id an   tashqari  h a m m a  
m ah su lo tla r  kvasga  aralashtirib  tayyorlanadi,  tu x u m   oqi  va  g o 'sh t  esa  okroshka 
tarqatilayotganda  likobchaga  solib  beriladi.

Go'shtli okroshka pishirib sovutilgan,  mayda  kubik shaklida to'g'ralgan  kartoshka 
bilan  h a m   tayyorlanishi  m u m k in .  Yangi  bodring  o 'rn ig a   tuzlangan   bo dring  yoki 
rediska  ishlatilishi  h a m   m u m k in .
Mol  go'shti  219  g,  non  kvasi  700  g.  k o 'k   piyoz  75  g,  yangi  bodring 
150 g,
  q a y m o q   10 
g,  tu x u m   1  do n a,  shakar  10  g.  tayyor  gorchitsa  4  g.  q ay m o q   30  g.
Aralashma  g o kshtli  okroshka.  Xuddi  g o'sh t  okroshkasiga  o 'x sha b  tayyorlanib, 
lekin  pishirilgan  mol  g o 's h tid a n   tashqari  yana  d u d la n g a n   c h o 'c h q a   soni  yoki 
pishirilgan  buzoq,  qo'y.  til  va  boshqa  g o 'sh t  m ahsulotlari  ishlatiladi.
Sabzavotli  okroshka.  K arto shk a  saralanadi,  tozalab  yuvilgach,  po'sti  bilan 
pishiriladi,  sovutilib,  po'sti  tozalanadi.  Sabzi  p o 'c h o g 'i  artilib,  pishiriladi,  sovutiladi. 
Rediska  bargi  va  ildizi  kesilib,  yuvib  tozalanadi.  K artoshka,  sabzi,  rediska  m ayda 
kubik yoki  som oncha shaklida to'g'raladi.  Yuqoridagi sabzavotlardan tashqari okroshka 
u c h u n   s h o lg 'o m ,  g u lk ara m   h a m   ishlatilishi  m u m k i n .  Sabzavo t  o k ro sh k a s in i 
tayyorlash  xuddi  go'shtli  okro sh k ani  tayyorlash  usuliga  o'x sh a sh   bajariladi.
Sovuq  borshch.  Qizil  lavlagi  tozalanib.  s o m o n c h a   shaklida  to 'g 'ra lad i,  sirka, 
q a y n a tm a   yord am id a  y u m sho q   holgacha  dim lanadi.  T ozalan gan   sabzi  s o m o n c h a  
shaklida to'g'ralib alohida suvda yum shoq qilib pishiriladi va qizilcha qo'shilib,  ustidan 
qaynoq  suv,  tuz,  shakar  q o 'sh ib   qaynatiladi  va  sovutiladi.  K o 'k   piyoz  maydalab, 
yangi  bodring  s o m o n c h a   shaklida  to 'g'ralad i.  T o 'g 'ra lg a n   sabzavotlar  borshchga 
solinadi.
Tarq atishd a  c h u q u r  likobchaga  pishirilgan  tu x u m   solinib,  borshch  suziladi, 
ustiga  ukrop  va  q a y m o q   solib  beriladi.  B orshch  sabzi  qo 'shilm ay  go'sht  yoki  baliq 
bilan  tayyorlanishi  ha m   m u m k in .  Bunda  tarqatishda  likobchaga  avval  go 'sht  yoki 
baliq  solinadi.
Q izilcha  250  g.  k o 'k   piyoz  63  g,  yangi  bodring  125  g,  tu x u m   1  d o n a ,  sh ak ar  10  g, 
30%  li  sirka  16  g.  suv  S00  g.  q a y m o q   80  g.
Sovuq  lavlagi sho'iva.  Svekolnik qizil  lavlagi som oncha yoki  mavda  kubik shaklida 
to 'g 'ra lib ,  sirkali  oz  suvda  y u m sh o q   holg ach a  pishiriladi  va  sovutiladi.  Ertagi  yosh 
qizil  lavlagining bargi  h am   alohida  kesib  olinib  to 'g'ralib,  oz  suvda  pishirib,  ishlatish 
m um kin.  Sabzi  so m o n c h a  yoki  m ayda  kubik shaklida  to'g'raladi,  oz  suvda yum shoq 
holgacha  pishiriladi  va  sovutiladi.  K o 'k   piyoz  m aydalab  to'g'ra ladi.  Yangi  bodring 
so m o ncha yoki  m ayda kubik shaklida kesiladi.  Tayyorlangan sabzavotlar aralashtirilib, 
tuz,  shakar  qo'shilib.  ustidan  suzilgan  non  kvasi  quyiladi.
T arq atishd a  likobchaga  pishirilgan  tux u m ,  ustidan  lavlagi  sho'rva  suziladi, 
ukrop,  q ay m oq   solib  beriladi.  Lavlagi  sh o'rv a  tayyorlashda  non  kvasining  m a ’lum  
m iqdori  qizilcha  sharbati  bilan  aralashtirilishi  m u m k in.

6 .8 .  SU Y U Q   TAOM LAR  U C H U N   P IS H IR IS H G A   TAYYOR
M A H S U L O T L A R
U m u m i y   o v q a tla n is h   k o r x o n a l a r i n i   z a r u r   m a h s u l o t l a r   b ila n   t a ’m in la s h  
m aq sadid a  oziq-ovqat  sanoati  va  m ahsulot  tayyorlovchi  fabrikalar  suyuq  oshlar 
u c h u n   yuqori  darajadagi  pishirishga  tayyor  m ahsulotlarni  ishlab  c h iq a rm o q d a . 
Pishirishga  tayyor  bund ay  m ah su lo tla r  maxsus  sig'im ga  ega  b o i g a n   idishlarga  3— 
5  kilogrammli  vaznda,  530x325x65  m m   o i c h a m l i   yog'o c h   yoki  zanglam aydigan 
qoplam ali  p o 'lat  qutilarga  ich  t o m o n id a n   o zuqa  m ahsulotlarga  t a ’sir  etm aydigan 
lak  b ila n   q o p l a n g a n   h o ld a   jo v la s h tirib   keltiriladi.  Pishirishga  ta y y o r   b u n d a y  
m a h s u lo tla r   m u z x o n a la r d a   6  sutka,  uy  haroratli  s h a ro itd a   24  soat  d a v o m id a  
saqlanishi  m u m kin .
Tez  m uzlatilgan  tayyor  m ahsulot  5,  10,  15  va  20  porsiya  hisobida  to 'g 'ri 
to 'rtb u rc h a k   shaklida,  laklangan  sellofanga  o'ralib  karton  karobkaga  solingan holda 
yoki  alyum in  zar qog 'o zid an tayyorlangan  idishlarga joylashtirilgan  holda  keltiriladi. 
Pishirishga  tayyor  b u n d a y   m ah s u lo tla r  —  15 — 12cС  li  m u z x o n a la rd a   10  sutka 
davo m ida  saqlanishi  m um k in .
Suyuq taom larga  m o'ljallangan  tuzlangan  va dim langan  karam  sovutilgan  holda 
keltiriladi.  Sabzi  h a m   to 'g 'ra lg a n   karam   shakliga  m os  qilib  to'g 'ra ladi.  Sabzavotlar 
yuzi  qo tgan   yog'  bilan  q o p lan g a n   bo'ladi.  M ah su lot  rangi  s arg'ish d an  to  och 
qizg'ish  ranggacha  bo'lib,  n o r d o n ro q ,  x u sh xo 'r  m azaga  ega,  dim lan g a n   karam ga 
xos  k o 'rin ish d a   bo'ladi.
D im la n g a n   s h o 'r   karam   pishirishga  tayyor  m ahsuloti  vazni  o 'lc h a n g a n   holda 
ishlab chiqariladi.  4 —8°C  li  sharoitda  72  soat  davomida saqlash  m um kin.  «Masalliqlar 
retsepti  to 'p la m i»   hujjatidan  foydalanib,  pishirishga  tayyor  bu  m a h su lo tla r  shi, 
b o rsh ch  taom lari  u c h u n   ishlatiladi.
Borshch  uchun  dimlangan  qizil  lavlagi.  D im la n g a n   qizil  lavlagi  q a y n o q   holda 
hajmi  15  kg  li  idishga  solib ,q o pq o qlan ad i  va  tezlik  bilan  m ahsulo t  ichidagi  harorat
6—8°C  ga yetg u n c h a   sovutiladi.  Bu  m ahsulot  4 —8°C  li  sharoitda  96  soat  da vom ida 
s a q la n a d i.D im la n g a n   qizil  lavlagini  b o rsh ch  tayyor  b o l i s h i d a n   8— 10  m in u t  avval 
qozonga  solinadi.
Borshch  dorivorisi  —  tez  m uzlatilgan  yoki  konservalangan  holdagi  jazlang an 
va  dim langan  sabzavot  aralashmasi  (qizilcha,  sabzi,  ko'kat  ildizi  va  piyoz)  s o m o n c h a  
shaklida  to 'g 'ra lib ,  to m a t  pyuresi,  shakar,  ziravorlar  q o 'sh ib   tayyorlanadi.  Agar 
m u z l a ti lg a n   b o r s h c h   d o r iv o r is i n i   is h la tis h   lo zim   b o 'l s a ,   c h u q u r   to v a   yoki 
kastryulkaga  bo's hatilad i,  ustidan  q a y n a tm a   quyilib,  yuzidagi  suyuqlikni  5— 10 
sm  dan  oshirm av,  aralashtirilgan  holda  issiqlik  ta'sirida  butu nlay  m uzi  tushiriladi 
va  borshch  tavvor  b o 'lishidan  8— 10  m in u t  avval  solib  ishlatiladi.

Suyuq  osh  dorivorisi  —  tez  m uzlatilgan  yoki  konservalangan  holdagi  sabzavot 
aralashmasidir.  U n d a   s o m o n c h a   shaklida  to 'g 'ra la b   jazlangan  sabzi,  boshpiyoz, 
ko'kat  ildizi  bo'ladi.  Bu  dorivor  x u sh x o 'r  ta o m la r   va  pyure  suyuq  oshlar  u c h u n  
porsiyasiga  40  g ram m   hisobida  ishlatiladi.  M uzlatilgan  holdagi  pishirishga  tayyor 
m ahsulot  c h u q u r   tova  yoki  kastryulkaga  joylashtirilib,  ustidan  qayn o q  k aynatm a 
solinib,  yuzida  5 — 10  sm  suyuqlik  b o 'lg a n   h o ld a,  to 'liq   m u z d a n   tu s h g u n c h a  
aralshtirib  isitiladi.
Rassolnik  dorivorisi  —  tez  m uzlatilgan  yoki  konservalangan  holdagi  sabzavot 
aralashmasidir.  U nda  som oncha shaklida to'g'ralib,  c h o 'c h q a  yog'ida jazlangan  sabzi. 
piyoz,  ko 'k a t  ildizi  bo'ladi  va  s h o 'r   b o dring  suvi  qo'shiladi.  Agar  leningradcha 
rassolnik  u c h u n   m o'ljallangan  bo'lsa,  dorivor  arpa  yormasi  q o 's h ib   tayyorlanadi. 
500  gram m li  suyuq  osh  u c h u n   100  g ra m m   hisobida  dorivor  solinadi.  D orivor 
tao m   tayyor  bo'lishidan  10— 15  m in u t  avval  solinadi.
6.9 .  P IS H I4 IS H G A   TAYYOR  M A H SU L O T   VA  K O N SEN TR A TD A N 
TAYYORLANGAN  S U Y U Q   TA O M LAR
Bu  turdagi  suyuq  oshlarni  tayyorlash  u c h u n   tay y o r  k o n s e n tra t,  sabzavot 
konservalari,  sovutilgan  va  m uzlatilgan  pishirishga  tayyor  m ah su lo tla r  ishlatiladi. 
K o n s e n tra t  va  pishirishga  tayy o r  m a h s u lo td a n   tayyorlangan   suyuq  osh larnin g 
sifat  darajasi  yangi  m ah su lo td a n   tayyorlanganiga  o 'xshash  bo'lishi  kerak.
Pishirishga tayyor m ahsulotdan  tayyorlangan  borshch.  Qaynab turgan  qaynatm a 
yoki  suvga  karam  solinib,  qaynash  darajasiga  yetkaziladi.  S o 'n g   kartoshka  solib, 
tao m   tayyor  b o 'lishidan   10— 12  m inu t  avval  borshch  dorivorisi  solinadi.  Tuz, 
ziravor  tao m   tayyor  bo'lish id an   oldin  solinadi.
Tarqatishda  c h u q u r likobchaga borshch,  ustiga  qaym oq  va  ko'kat  solib  beriladi. 
Borshch  dorivorisidan  kartoshka  va  karam .  loviya,  har xil  g o 'sh t  m ahsuloti  qo'shib  
turli  borsh chlarn i  tayyorlash  m u m k in .
Pishirishga  tayyor  m ah su lo td a n   tayyorlangan  shi.  Dim lab  pishirilgan  s h o 'r  
karam  sovitilgach,  qaynab  turgan  q a y n a tm a   yoki 
suvga  solinib,  qaynatilib,  past 
olovda  10— 15  m inut  davom ida  pishiriladi.  Agar  tez  m uzlatilgan  dim langan   s h o 'r 
karam  bo'lsa,  uni  c h u q u r tovaga  solib.  ustidan  5— 10 sm  k o 'm adigan   qilib qaynatm a 
quyiladi.  Isitib  m uzidan   tushiriladi  va  shi  tayyorlash  u c h u n   ishlatiladi.
Tarqatish da  likobchaga  shi  suzilib.  ustidan  q a y m o q,  k o'kat  solib  beriladi.
K o n se n tra td an   tayyorlangan  no'x atli  suyuq  osh.  N o ’xatli  suyuq  osh  u ch u n 
mo'ljallangan  konsentrat  idishidan  bo'shatilib,  qo'lda  uvalab  idishga solinadi,  ustidan 
o z -o z d a n   iliq  q ay n a tm a   quyilib,  yaxshilab  aralashtiriladi.  S o 'n g   qolgan  qaynatm a

solinib,  qaynash  darajasiga  yetkaziladi,  past  olovda  qaynatilib,  iste’molga  tayyor 
holga  keltiriladi.  Tarqatishda  likobchaga suzilib  ustidan  sariyog'  yoki  margarin,  ko'kat 
solib.  alohida  idishda  qotirilgan  b u g 'd o v   noni  beriladi.
K o nservalangan  dukkakli  m ahsulotli  kartoshka  suyuq  oshi.  Konservali  banka 
yuvilib,  artilib,  qopqog'i  ochiladi.  Qaynab turgan qayn atm a yoki suvga  kubik shaklida 
to 'g 'ra lg a n   kartoshka  solinib,  yarim  tayyor  holga  k elgu ncha  qaynatiladi, jaz lan ga n 
sabzavot,  b an ka  ichidagi  konserva  solinib.  tuz,  ziravor  q o'shib ,  iste’m olga  tayyor 
holga  kelguncha  pishiriladi.
6 .1 0 .  SU Y U Q   T A O M L A R N IN G   SIFA TIG A  Q O 'Y ILA D IG A N  
TALABLAR  VA  SA Q L A SH   M U D D A TLA R I
Borshlar.  B orshning  barcha  turida  qizil  lavlagi,  karam ,  ko 'k at  ildizlari,  o 'z  
shaklini  saqlashi  lozim.  K aram   —  s o m o n c h a   yoki  shashka  qolgan  sabzavotlar  h a m  
karam   shakliga  m o n a n d   to 'g 'ra la d i.  M a h su lo t  y u m s h o q   pishgan,  o 'z   shaklida, 
ezilib  k e tm a g an  bo'lishi  kerak.  Rangi  to 'q   qizil,  mazasi  n o r d o n ro q   shirin,  xom 
qizil  lavlagi  mazasi  bo'lmasligi  lozim.
Shilar.  K a ra m   va  k o'k at  ildizlari  to 'g 'ra lg a n   shaklini  saqlab  qolishi,  yuzida 
sarg'ish  rangdagi  yog'i,  q a y n a tm a   och jigarrang  yoki  rangsiz  bo'lishi,  yangi  karam  
shisining  mazasi  biroz shirinroq,  tuzi m e'y o rida,  xush ta’m   m aza beradigan jazlangan 
sabzavot  m azasida  bo'lib,  p arlan g an   k aram   mazasi  kelmasligi,  tuzlangan  karam 
shisining  m azasi  n o r d o n r o q - s h ir in ,  ja z la n g a n   sabzavot,  to m a t,  x u shxo'rligida, 
o 't a   n o rd o n   bo'lmasligi,  piyoz,  ko'kat  ildizlari  y u m sh o q   pishgan,  karam   biroz 
karsillovchi  bo'lishi  kerak.
Ko'k  oshi.  Ezilib  tayyorlangan  m ah su lo t  (shovul,  ismaloq)  bir  xil  quyuqlikda 
uni  d u m a lo q la n ib   q o lm a g a n ,y u z id a   yaltiroq  yog'i  suzib  yurgan  bo'lishi  kerak. 
Quyuq-suyuqligi  pyure  ko 'rinishida,  ozroq   c h o 'z ilu v ch a n ,  kartoshkasi  y u m sh o q  
pishgan,  o z roq  n o rd o n ,  shovul  va  ism aloq  to 'g 'ra lg a n   piyoz  xushxo'rligi  sezilarli 
darajada,  t o 'q   yashil  rangga  ega  bo'ladi.
Rassolniklar,  H ar  bir  rassolnikning  sabzavotlari  o 'z   shaklini  saqlashi  lozim. 
Yuzidagi  yog'i  sarg'ish,  pushti  yoki  rangsiz  holda  b o ‘lishi  m u m k in .  «Leningrad» 
rassolnigining  yormasi  y u m sh o q   pishgan,  mazasi  sezilarli  darajadagi  s h o 'r   bodring 
t a ’miga  ega,  tuzi  m e ’yorida  q a y n a tm a   rangi  biroz  xira  k o 'rin is h d a   yoki  rangsiz 
h o l d a ,   s a b z a v o t la r i   y u m s h o q   p i s h g a n ,   s h o ' r   b o d r i n g   b i r o z   k a r s i il a y d ig a n  
xususiyatini  saqlagan  bo'lishi  kerak.
G o'sht  aralashmali  solyanka.  M a hsu lo tla r  tilim -tilim   shaklda  kesiladi,  piyoz 
t o ‘g'raladi.  G o ‘sht,  s h o 'r  b odring,  piyoz  o 'z   shaklini  saqlab  qolgan,  yuzida  qizg‘ish

ra n g d a   y o g i ,   p o ‘sti  to z a la n g a n   lim o n   pa rra gi,  m azasi  sezilarli  s h o 'r ,  kovul, 
jazlangan piyozga xos xushxo'r bo'lishi  kerak.  T o m a t  pyuresi,  qaym oq  qo'shilganligi 
sabab  q a y n a tm a   rangi xiraroq,  g o 'sh t  m ahsulotlari  yu m sh o q   pishgan,  s h o 'r  bodring 
biroz  karsillab  turishi  lozim.
Sabzavot  suyuq  oshlari.  K o'k a t  ildizlari,  k aram ,  kartoshka,  k o 'k   loviya  o 'z  
kesilgan  shaklini  saqlab  qolishi,  tuzi  m e ’yorda,  yangi  sabzavot,  k o 'k a t  t a ’sirida 
ta  mi  x ush x o 'r,  m a h su lo tla ri  y u m s h o q   p ishgan,  yuzidagi  y o g 'in in g   rangi  to 'q  
pushti  rangli  bo'ladi.
Yormali  suyuq  oshlar.  Y o rm ala r  yaxshi  b o 'k k a n ,  y u m sh o q   pishgan,  lekin 
ezilib  ketm ag an,  ko 'k at  ildizi  va  piyozi  o lz  shaklida,  y u m sh o q   pishgan,  yuzidagi 
yog'i  yaltiroq  ko'rinish d a,  taxir m a z a d a n   holi,  tuzi  m e ’yorda, jaz lang a n   sabzavotga 
xos  xushxo'rlikda,  qay n atm asi  tiniq  bo'ladi.
iMakaron  mahsulotli  suyuq  oshlar.  M a k a ro n   m ahsulotlari,  ko'k at  ildizi  va 
piyozi  o 'z   shaklini  saqlashi,  k o 'k a t  ildizi  va  q a y n a tm a s i  n o r d o n   b o 'lm a slig i, 
qa y na tm asi  tiniq,  b a ’zida  biroz  xiraroq  bo'lishi  h am   m u m k in .  T ovuq  yoki  g o 'sh t 
q a ynatm asin ing   rangi,  sarg'ish  yoki  o c h   sarg'ish,  q o 'z iq o rin   qay natm asiniki  o c h  
q c 'n g 'i r   rangda,  m a k a ro n   m ahsuloti,  sabzavotlar  esa  y u m sh o q   pishgan  bo'ladi.
Pyure  suyuq  oshlari  bir  xil  q u y u q  suyuqlikka  ega,  yaxshi  aralashgan  un, 
yaxshi  ezilgan  m ahsulo tlar  aralash m asid an   iborat  bo'lib,  usti  qa y m o q   yoki  parda 
t u t m a g a n ,   tark ib i  q u y u q   q a y m o q   k o 'r i n i s h i d a ,   b iro z   c h o 'z i l u v c h a n ,   r a n g i 
tayyorlashda  ishlatilgan  m ah su lo tga  xos,  mazasi  yoqimli,  tuzi  m e ’yorida  bo'lishi 
kerak.
Tiniq  suyuq  oshlar  qaynatm asi  tin iq g o'sh t  q ayn atm asin ing   rangi  jigarrang, 
sariq  tovuq  q a y na tm asi  —  tillarang,  sariq;  baliq  q a y n a t- m a s i  —  sarg'ish  yoki 
k c 'k i m t i r   ra n g d a   b o 'l a d i .  M a z a s i  t a y y o r l a s h d a   is h la tilg a n   m a h s u l o t g a   xos 
x u shxo'rlik da,  tuzi  m e ’yorida,  yuzida  suzib  yuruvchi  yog'i  bo'lm asligi,  garnir 
sifatida  ishlatiladigan  m ahsulotlar  y u m sh o q   pishgan  bo'lib,  o 'z   shaklini  saqlagan, 
o ‘z  rangiga  xos,  ko'rinishi  tabiiy  bo'lishi  kerak.
Sutli  suyuq  oshlar  tarkibidagi  m a h s u l o tl a r   y u m s h o q   pishgan  b o 'lib ,  o 'z  
shaklini  saqlab  qolgan,  rangi  oq,  mazasi  shirin,  tuzi  oz  sezilarli,  kuygan  sutning 
mazasi  va  t a ’mi  bo'lmasligi  kerak.
Okroshkalar  tarkibidagi  g o 'sht  va  sabzavotlar  m ayda  kubik  yoki  s o m o n c h a  
shaklida,  k o 'k   piyoz  m ayda  t o lg'ralg an   bo'lishi  kerak.  T u x u m   sarig‘i  va  q a y m o q  
q o ‘shilganligi  sababli  rangi  o c h   q o ‘n g'ir-xira,  mazasi  n o rd o n ro q ,  yangi  bodring, 
ukrop,  k o ‘k  piyozning  x u shx o ‘r  t a ’mi  b o l is h i ,  pishirilgan  m ahsulo tlar  y u m sh oq, 
yangi  bodring  karsillab  turishi  lozim.
Lavlagi  sh o‘rvada  qizilcha  va  bodring  m ayda  kubik  yoki  s o m o n c h a   shaklda 
t o ‘g ‘ralgan,  tuzi  m e ’yorida,  t a ’mi  s h ir in -n o rd o n ,  bodring,  ukrop,  qizil  lavlagining
119

xushxo'rligi  sezilarli,  t o 'q   qizil  rangda,  n o r d o n ro q ,  q a y m o q   aralashtirilgan dan 
s o 'n g   esa  oqish  pushti  rangda  b o 'ladi.  Qizilcha  y u m sh o q  pishgan,  bo dring  karsillab 
turadi.
Shirin  suyuq  oshlarning  suyuq  qismi  bir  xil,  tarkibidagi  kraxm al  to 'liq   erigan, 
y o rm a   va  m a k a ro n   m ahsulotlari,  m evalar  y u m sh o q   pishgan,  o 'z   shaklida  b o lis h i, 
ezilib  ketmasligi  kerak.  Mazasi  n o rd o n ro q   shirin.
Suyuq  oshlarning  sifati  ularni  tarq a tg u n c h a   saqlash  sharoitlariga  bog'liqdir. 
U z o q   saq lash   n a tija sid a   s u y u q   o s h la r n in g   t a ’m i,  tash q i  k o 'r in is h i  b u z ila d i, 
d a rm o n d o r ila r   m iqdori  m a ’lum  darajada  pa rchalanishini  hisobga  olib,  2  soatdan 
o s hm agan  holda  saqlanishi  m u m k in .  Bug'lanib  kamayishi,  m ahsu lotlar  ezilib  va 
kuyib  ketish  hollarining  oldini  olish  u c h u n   ular  m arm itla rd a   (suv  h a m m o m la rid a ) 
saqlanadi.  Lezon  aralashtirilgan  suyuq  oshlarni  60—65°C  li  sharoitda  saqlanadi.
S u y u q   osh la rg a   q o 's h ib   b e rila d ig a n   g o 's h t,  baliq,  p a r r a n d a   m a h s u lo tla ri 
q a y n a tm a g a   s olin ib ,  m a r m it la r d a   s a q la n a d i.I s s iq   s u y u q   o s h la r n i  ta r q a ti s h d a  
ishlatiladigan  idishlar 40°C  gacha  isitiladi.  Sovuq  suyuq oshlar va  unga  ishlatiladigan 
m ahsu lotlar  sovutkichda  saqlanadi.  Sovuq  suyuq  osh  tarqatiladigan  likobcha  12°C 
gacha  sovutilishi  kerak.
Amaliy  mashg'ulot 
Birinchi  (suyuq)  taomlarning  tayyorlash  texnologiyasini 
0
‘rganish
Asosiy maqsad.  Birinchi,  y a ’ni  suyuq taom larning sinflarga ajratilishi  va  ularni  tayyorlash 
texnologiyasi  bilan  tanishish,  m alaka orttirish.
Uslubiy  k o ‘rsatma.  Ay rim   m a ’lu m o tla r  m a z k u r   kitobning  111-bobida  bay o n   etilgan, 
ularni  o 'q ib ,  bilib  olish  lozim.  Tayyorlanishga  tavsiya  etilgan  ta o m larg a  sarflanadigan  xom  
ashyo  m ahsulotlarining  miqdori  « С б о р н и к   р е ц е п т у р  б лю д   и  к у л и н а р н ы х   и зд ел и й »   (М .. 
Э к о н о м и к а ,  1983)  kitobi  175—280,  290—320-sonli  ta o m la rid a n   «F an  sikli  h a y ’ati»  tavsiya 
etgan b a ’zi  birlari  olinadi.
T a o m la r   issiqlik  sexining  sh o 'rv a la r  b o 'lim id a   ta yyorlanishini  eslatib  o 'ta m iz .
T exnologik karta,  plakat,  diatilm   va  slaydalardan  foydalanish  m aqsadga  muvofiqdir.