O r t a m a X s u s, k a s b h u n a r t a L i m I m a r k a z I

Quritilgan  meva,  rezavor kompotlari  k o 'p in c h a  quritilgan  meva  aralashm asidan 
tayyorlanadi  (15-rasm ).  Quritilgan  holda  olm a,  nok,  o 'rik   (turshak,  bargak),  anjir, 
olxo'ri  (qora  olxo'ri),  kishmish,  olcha,  shaftoli  va  hokazolar  bo'lishi  m u m k in .
U m u m iy   ovqatlanish  korxonalarida  quritilgan  m evalardan  maxsus  aralashm a 
tayyorlanib,  ular  k o m p o t  tayyorlash  u c h u n   ishlatiladi.
Quritilgan  meva  aralashmasi  kompoti.  Quritilgan  m evalar  saralanib,  keraksiz 
m ahsulotlardan  tozalanadi  va  o 'z  turi  b o'yicha  ajratiladi.  C h u n k i  har birining  pishish 
m u dd ati h ar xil.  Yirik olma,  nok bo'laklarga bo'linadi.  Q ozonga  suv solib qaynatiladi, 
shakar  q o 's h ib   aralashtirib  yana  qaynatiladi  va  olm a,  no k  solib  20  m in u t  past 
olovda,  s o 'n g   qolgan  meva  (kishm ishdan  tashqari)  solinib,  10— 15  m in u t  qaynatib, 
kishm ish  solinib  4 —5  m in u t  qaynatiladi.
264

15-rasm.
  Quritilgan  mevalardan  kompot  tayyorlash  chizmasi.
K o m p o tn in g   t a ’mini  yaxshilash  u c h u n   unga  lim on  ishqori  solinadi  va  q o pq oq  
yopilgan  holda  10— 12  soat  davom ida  tindiriladi.  Bu vaqt  davom ida  meva tarkibidagi 
shira  suyuqlikka  o 'tib   k o m p o t  sifatini  yaxshilaydi.  S hakarni  m ev a lard a n   avval 
solishdan  m aqsad,  meva  tarkibidagi  ishqorlar  ta'sirida  saxaroza  parchalanib,  invert 
holdagi  glyukoza va  fruktozaga  aylanadi,  k o m p o tn in g  shirinlik  darajasi  oshib,  hazm  
bo'lish  jarayoni  tezlashadi.
Q uritilgan  o lm a.  nok.  q o ra  o lx o Lri.  o 'rik ,  bargak.  kishm ish  va  b o sh q a la r  125  g. 
sh ak ar  100  g.  lim on  ishqori  1  g.  suv  960  g.
Konservalangan  olm a,  nok,  behi,  shaftoli,  o lx o ‘ri,  gilos,  olcha,  qulupnay 
kompoti.  Bu  kom potlar alohida  m evadan  yoki  mevalar aralashm asidan tayyorlanadi. 
Konserva  bankasi  yuvilib,  sochiqda  artiladi,  qopqog'i  ochilib,  sharbati  ajratiladi. 
So 'n g   suv  qaynatilib,  shakar  solinib,  qiyom   pishiriladi,  elakda  suzib  olinib  meva 
sharbati  qo'shiladi  va  biroz  qaynatilib,  sovitiladi.  Meva va  rezavor  mevalar idishdan 
olinadi.  Shaftoli,  olxo'ri,  o'rik lar o'rtasidan  bo'linib,  danagi  ajratiladi.  Yirik  m evalar
265

palladia shaklida kesiladi.  Maydalari butunligicha qoldiriladi.  Tarqatishda tayyorlangan 
m evalar  stakanga  solinib,  ustidan  tayyorlangan  sharbat  quyib,  beriladi.  Porsiyasiga 
150  g  hisobida  ko m po t  beriladi.
Tez  muzlatilgan  meva  va  rezavorlar  kompoti.  Tez  niuzlatilgan  so f  holdagi 
( sh a k a rsiz )  m e v a la r   jo y la s h tirilg a n   id is h id a n   o l i n i b , 10— 15  m in u t   d a v o m i d a  
m u zid a n   tushirib yuviladi  va  idishga solib  t o l a   m u zd a n   tu shgun cha  ushlanadi.  Yirik 
m ev a lar  p a l l a d i a   shaklida  kesiladi.  Suvga  sh a k a r  solib  q a y n a tilg a n   s h arb atg a 
tayyorlangan  m eva  solinib,  qaynatiladi.  Rezavor  va  qaynatish  lozim  b o i m a g a n  
m evalar  bo'lsa  stakanga  solinib,  ustidan  qaynab  turgan  sharbat  quyib  sovitiladi. 
K o m p o t  x u s h x o il i g in i   oshirish  u c h u n   unga  sitrus  m ev a larid an   h am   q o 's h is h  
m u m k in .
16.3.  JELELI  S H IR IN   TAOM LAR
Jeleli  shirin  taom larga  kisel,  jele,  muss,  sam buk,  krem lar  kiradi.  Sovitilganda 
bu  tao m la r  ilvira  ko'rinishiga ega  bo'ladi.  Ular ilvira  lioliga  kirishi  u ch un   ularga jeleli 
m a h su lo tla rd a n   jelatin,  kraxm al,  agaroidlar  qo'shiladi.  B u n d a n   tashqari,  shirin 
tao m la rn i  ilviralashtirish  u c h u n   natriy  alginat,  pektinli  m o dd alar,  turli  xil  kraxmalli 
m a h s u lo tla r  h a m   ishlatiladi.  U la r  soviganda  suv  tarkibini  qu yuqlashtirib  ilvira 
ko'rinishga  olib  keladi.  Ilviraning quyuqlik darajasi  ularga qo'shilgan jeleli  m ahsulot 
m iq do rig a  bog'liq  bo'ladi.  9-jadvalda  jeleli  tao m la rn i  tayyorlashda  ishlatiladigan 
kraxmal  va jela tin   m iqdori  keltirilgan  (1  kg  m ahsulotga  g  hisobida)
Kisellarni  tayyorlash.  Jeleli  shirin  t a o m la r d a n   eng  k o 'p   tay y o rlan a d ig an i 
kisellardir.  Kiselning  ilvira  holidagi  quyuqligini  t a ’m inlovchi  m ah su lot  kartoshka 
kraxmali  hisoblanadi.  J o ‘xori  kraxmali  (mais)  sutli  kisel  u c h u n   ishlatiladi.  Jo 'x o ri 
kraxm alini  m ev a -re z a v o rla rd a n   tayyorlanadigan  kisel  u c h u n   ishlatilm aydi,  chunki 
u  meva  kiseliga  oq b o lqiq  rang berib,  donning  noxush t a i n i  chiqadi.  Kisel  pishirishda
9-jadval
Jelatin  m ahsuloti
M ahsulot  nomi
Kisellar
jele
muss
sam ­
buk
krem
Q
u
y
u
q
h
o
ld
a
O
V
ta
c
h
a
q
u
yu
q
li
k
da
0
‘r
ta
c
h
a
su
y
u
q
lik
d
a
Krahmal
6 0 -8 0
3 5 -7 0
2 0 -4 0
—
—
—
—
Jelatin
—
—
—
30
27
15
20
266

m odifikatsiyalangan  kraxmal  h a m   ishlatiladi.  Shu  tufayli  kisel  a n c h a   quyuq  bo'lib, 
idish  c h etidan   yaxshi  ajraluvchan  bo'ladi.
Kisellarga qo'shiladigan  kraxmallar a w a l bo'ktirib tayyorlashni talab qilmaydilar. 
G a m o g e n   ko'rinishidagi  kleystrlangan  kraxm allarni  hosil  qilish  u c h u n   kraxmal 
m iqdoriga  nisbatan  4 —5  b arob ar  k o 'p   sovuq  suyuqlikda  kraxmal  bir xil  quyuqlikda 
aralashtirilib,  qaynab  turgan  suyuqlikka  solinadi  va  aralashtirilgan  holda  qaynash 
darajasiga  ko'tarilib,  2— 10  m in u t  qaynatib  tayyorlanadi.
Kisellarni yangi  meva va  rezavorlardan,  quritilgan,  konservalangan  mevalardan, 
m eva  so f  sharbati,  shakarli  s h a rb a t  p yuresi,  e k s tra tla rid a n ,  kvasd an,  su td a n , 
pavidlodan,  m u ra b b o d a n ,  ravochdan  va boshqa  m ahsu lotlardan  h a m d a   q u ru q   kisel 
ко nse n t rat 1 a rida n  t ay у о rl a n a d i.
Kisellar quyuq-suyuqlik darajasiga qarab:  quyuq,  o 'rtacha quyuqlikda va o'rtacha 
suyuqlikda  tayyorlanadi.
1  kg  quyuq  kisel  tayyorlash  u ch u n   60—80  g  kartoshka  kraxmali  ishlatiladi. 
Tayyorlangan  kraxmal  suyuqlikka  q o 'shilgach,  to'xtovsiz  aralashtirilgan  holda  5 
m inut  d avom ida  past  olovda pishiriladi.  Kraxmal  k o 'p ro q   m iqdorda  qo'shilsa  lining 
kleysterlanishi  u c h u n   m ahsulot  tarkibidagi  b a rc h a   suv  sarf  bo'lib,  q uyu q   kisel 
hosil  bo'ladi.  Shu  sababli  quyuq  kisel  issiqlik  ta'sirida  suyuq  kiselga  o'xshash  tez 
erimaydi.
Kisellar  qoli p largaprotiven  yoki  porsivali  idishlardaqaynatilib  sovitilgan  suv 
bilan  n a m la b ,  s h a k ar  sepilib  q o 'y ilg an   h o ld a   sovitiladi.  T a rq a tis h d a   idishdan 
bo'shatish   u c h u n   likopchaga  sovitilgan  idishi  ag'darilib,  biroz  silkitiladi.  Agar  bir 
n ech a  porsiya  hisobida  quyuq  kisel  tayyorlangan  bo'lsa,  idishdan  b o 'sh a tilg a n d a n  
so 'n g   porsiyalarga  bo'linib,  taq sim ch aga  solinib  ustidan  shakarli  m ev a -re z a vo r 
sharbati,  alohida  qaym o q  yoki  sovuq  sut  (50— 100 g)  berilishi  m um kin .  Porsiyasiga 
100  g  dan  200  g  m iq dorigacha  kisel  beriladi.  Quyuq  kisellar  rus  oshxonasining 
a n ’anaviy  taom i  hisoblanadi.
O'rtacha  quyuqlikdagi  kisellar  k o 'p ro q   tayyorlanadi.  Bunday  kiselning  1  kilo- 
g r a m in i  ta y y o rla s h   u c h u n   3 5 —50  g  k a rto s h k a   krax m ali  ishlatiladi.  K isellar 
tay yorlangandan  so 'ng  biroz  sovitilib,  stakan  yoki  krem ankaga  quyilib,  ustidan 
biroz  shakar  yoki  shakar  uni  sepiladi.  Bunda  kisel  ustidagi  m ayda  suv  donachalari 
sh a k a r  bilan  yutilib,  gigroskopik  ho lat  r o 'y   berib,  y u p q a   qobiq  hosil  b o 'lish  
h o latid a n   saqlanadi.  Porsiyasiga  200 g  hisobida  kisel tarqatiladi.
O 'rtacha  suyuqlikdagi  kisellar  h a m   o 'r t a c h a   q u y u q lik d a g i  kisel  singari 
tayyorlanib,  1  1  kisel  d i s h   u c h u n   20—40  g  kraxmal  ishlatiladi.  B u n d a n   tashqari 
bu  kisellarni  yorm a,  tvorog,  m ak a ro n   m ahsulotlariga,  kotlet,  bitochki,  puding, 
zapekanka,  sirniklar va boshqa taomlarga sardak sifatida  ham   qo'shib berish  mumkin.
M a y m u n jo n ,  qoraqat,  o lchalard an   kisel  tayyorlashda  suyuqligi  siqib  olinib, 
tu rp ig a   suv  q o 's h ilg a n   h o ld a   sh a rb a t  ta y y o rlan ib ,  suzilib,  sh a k a r  q o 's h ib   bir
26 7

q aynatib  olinadi  va  bu  sharb atd a  kraxm al,  m evad an  olingan  suyuqlik  qo'shilib 
aralashtirilgan  holda  qaynatib tayyor holga  keltiriladi va sovitiladi.  Qulupnay,  yertuti, 
m alin a ,  m a y m u n jo n d a n   kisel  tayyorlash  u c h u n   ezilib  pyuresi  ajratilib,  turpiga 
suv  quyib  bir  qaynatiladi  va  suzib  olinib.  suyuqligida  shakarli  sharbat  tayyorlanadi. 
M eva  pyuresi,  kraxmal,  s h a rb a td an   foydalanib  kisel  tayyorlanib,  sovitiladi.
Kisel  tayyorlashda  rezav or-m ev a  sharbati  va  pyuresi  xom   holda  q o ‘shiladi. 
B unday  qilinganda  ularning  so f holdagi  rangi,  tarkibidagi  С  d a rm on do risi  saqlanib 
qoladi,  aks  holda  issiqlik ta'sirida  m a ’lum  darajada  rangi,  ozuqa m oddalari yo'qoladi. 
Shu  bilan  birga,  kisel  tayyorlashda  sirlangan  idishlardan,  oksidlanm aydigan  asbob- 
an jo m la rd a n   foydalanish  lozim  b o i a d i .   M evalarni  ezishda  y o g 'o c h   kapkir,  ju n  
elaklard an  foydalaniladi  va  hokazo.  M a h sulotga  issiq  ishlov  berish  vaqti  q anchalik 
c h o ‘zilsa,  С  d a rm o n d o ris in in g   y o'qolishi  h a m   k o 'payadi.  Shu  sababdan  yangi 
m ev adan  tayyorlanadigan  tao m la rn i  uzoq  saqlamaslik  lozim.
O lm a,  to g 'o lc h a ,  o'rik ,  olxo'ri,  qizilsulton  va  b o s h q a la rd an   kisel  tayyorlashda 
avval  ular  pishiriladi,  suyuqligi  suziladi,  mevasi  ezilib  pyure  hosil  qilinadi,  turpi 
bir  qay natib  olinib,  suyuqligi  suzib  olinadi  va  sovitiladi.  S o 'n g   kraxm al  bilan 
aralashtiriladi.  M eva  qaynatilgan  suv,  tayy o rlangan   meva  pyuresi,  kraxm al,  shakar 
y o rd am id a   kisel  tayyorlanib,  sovitiladi.
Yangi  m evadan  tayyorlangan  k isel.  Bu  kiselni  tay y o rla s h   u c h u n   m ev a - 
rez a v o rla rd a n   m a y m u n jo n   (1 6 -r a s m ) ,  c h e rn ik a ,  b ru snika ,  q o ra q a t  ishlatiladi. 
M evalar  saralanib,  qaynatilgan  suvda  yuviladi.  Y o g 'o c h   kapkir  y o rd am id a   eziladi, 
k o 'p   m iqdori  tayyorlansa  ezuv-chi  m a s h in a d a   ezib,  sharbati  ajratiladi  va  sirlangan 
idishga solib  m u zxo n ag a qo'yiladi.  Turpiga  (1:6)  suv  quyib  10— 15  m in u t qaynatiladi 
va  suyuqligi  suziladi,  sh a k ar  q o 's h ib   bir  q aynatib  olinib  sharbat  tayyorlanadi. 
Kraxmalga  (1:5)  qaynatib  sovitilgan  suv  q o 'shib  aralashtiriladi,  un i  m eva  sharbatiga 
q o 'shib   1—2  m in u t  qayn a g an d a n   so'ng,  olov dan   olinib,  m uzx o n a d a g i  m eva  sof 
sharbati  bilan  aralashtiriladi.  M eva  so f sharbati  kiselga  yangi  meva  mazasi,  rangi, 
xushxo'rligini  beradi.  Biroz  sovitilib,  stakanlarga  quyilib,  ustidan  s hak ar  sepib 
sovitiladi  va  harorati  10— 14°C  ga  y etgand an  so'n g   tarqatiladi.
Klyukva  126  g,  brusnika  133  g,  q o raq at  122  g  yoki  qizil  q o ra q a t  128  g,  suv  895  g  yoki 
c h e rn ik a   163  g,  suv  850  g,  sh ak ar  120  g,  k arto sh k a  kraxmali  45  g  (lim o n   ishqori  2  g).
Olmadan  tayyorlangan  kisel.  O lm a   yuvilib  o'zagi  va  u rug'i  olib  tashlanadi, 
tilim -tilim   shaklida  kesilib,  qaynab  turgan  suvga  solib,  q o pq og 'i  yopilgan  holda 
y u m sh a g u n c h a   pishiriladi.  Suyuqligi  suzilib,  olmasi  ezib  pyure  holiga  keltiriladi. 
Suyuqligini  1/4  qismi  sovitilib  kraxm al  bilan  aralashtiriladi.  Qolgan  suyuqlik,  olm a 
pyuresi,  shak ar  qaynash  darajasiga  yetkazilib,  tayyorlangan  kraxm al  q o ‘shib  tayyor 
holga  keltiriladi,  sovitilib,  yuqoridagi  usulda  tarqatiladi.
26 8

16-rasm.
  K ly u k v a d a n   k is e l  ta y y o r la s h   c h iz m a s i.
Sut  kiseli.  Sut  kiselini  tayyorlash  u c h u n   sut  yoki  suv  aralashtirilgan  sut 
ishlatiladi.  Agar  kisel  suv-sut  aralashm asid an   tayyorlansa,  sut  q ay n a g an d a n   so 'n g 
unga  suv  qo'shilishi  lozim.  Jo 'xo ri  kraxmali  qaynatib  sovitilgan  suyuqlik  bilan 
aralashtirilib  elakdan  o'tkaziladi.  Q aynab  turgan  suyuqlikka  tayyorlangan  kraxmal 
q o 'sh ib   aralashtirilgan  holda  olov  balandlatiladi  va  qaynatiladi.  Q ayn ab  c h iqq ach , 
olov  pasaytirilib,  10  m inut  qaynatib,  tayyor  holga  keltiriladi  va  vanilin  qo 'shib  
stakanga  quviladi.  Sovigach,  iste'm olga  tarqati-ladi.
Q u yuq  sut  kiseli  su tdan   tayyorlanadi.  Bu  sut  kiselini  tarqatish  u c h u n   t a q ­
sim chaga  solinib,  ustidan  meva  shirin  sardagi  (50  g)  yoki  m u ra b b o ,  djem   (20  g) 
q o ‘shib  beriladi.
J ele  tayyorlash.  J e le la r  m e v a - r e z a v o r   q a y n a tilg a n   s u vid a n ,  s h a rb a tid a n , 
e k s tr a k tid a n ,  essen siy asidan,  m u r a b b o s id a n   h a m d a   s u td a n   ta y y o rla n a d i.  Sut 
jelesidan  tashqari  h a m m a  jelelar  tiniq  ilvira  ko'rinishiga  ega,  shakli  quyib  tay yo r­
langan  qoliplargaxos,  qattiq-yum shoqligi  u la rg a q o ‘shilgan jeleli  m ah sulo t  —  qizil
269

dengiz  o'sim liklarining  sharbatidan  tayyorlanadigan jelatin,  agaroid.  fursellaranlar 
m iqdoriga  va  sovitilgan  haroratiga  bog' 1 iq  bo'ladi.  S harbatlar  ekstrakt  ko'rinishiga 
keltirilib,  maxsus  ishlovdan  o'tkazilib  rangi tiniqlashtiriladi,  quritiladi  va  maydalanadi. 
U la r   un  k o 'rin is h id a ,  d o n a d o r   yoki  p a g 'a - p a g 'a   h o ld a,  y u p q a   b o 'l a k l a r   yoki 
plastinka  ko'rinishida bo'ladi.
J e la tin  
ozuqaviy  m ah su lo t  b o 'lib ,  u  hayv on nin g  birlashtiruvchi  to 'q im a si, 
suyagi,  terisini  qaynatish  orqali  hosil  qilinib,  m axsus  ishlov  berib  tiniqlashtiriladi, 
quritib,  m aydalanadi.  Q uru q   holda  jelatin  16°c  gacha  namli  bo'lib,  d o n a d o r   yoki 
plastinka shaklida bo'ladi.
Jelatin,  agaroid,  fursellaranlarni  ishlatishdan  avval  saralanib,  sovuq  suvda 
vazniga  n isbatan  8— 10  ba ro b a r  k o 'p   suyuqlikda  1 — 1,5  soat  bo'ktirilishi  kerak, 
b u n d a  jela tin   hajm i  6 —8  barobarga  oshadi.
Jele  tayyorlashning  texnologik  jarayoni:  jeleli  m ah su lo tlarg a  ishlov  berish; 
shakarli  sharbat  tayyorlash;  tayyor jeleli  m ahsulotga  sharbat  q o'shish,  jeleni  20  С 
gachasovitish;  qo liplargaquyish;  2—8  С  gacha haroratii  joydasovitish;  tarqatishga 
tayyo rl a s h d a n   ib o ra t.
Meva-rezavorlarga ham   kiselga tayyorlangan sharbat  singari  sharbat tayyorlanadi. 
M ev alardan   olingan  sof sharbatlar bo'ktirilgan jelatin  eritilgandan  so 'n g   qo'shiladi.
Tayyor  jele  sovitilgan  porsivali  yoki  bir  necha porsiyali  qo liplarga solinib, 
2—8  С  li  sovuq  xonalarda  yoki  sovitkichlarda  1 — 1,5  soat  d av om ida  q o tg u n ch a  
ushlanadi.  T ayyor jele  chetlari  arrasim o n   shaklda  kesib  porsiyalangan  holda  yoki 
porsiyali  q o lip la rd a n   b o 'sh a tib   tarqatiladi.  Porsiyali  q o lip d a n   b o 'sh a tish   u c h u n  
m ahsuloti  bilan  qaynab  turgan  suvga2—3  sekund  botirib  olinib.  q o lip   cheti.  osti 
artilib  taqsim c ha ga   ag'darilib  form asidan  ajratiladi.  S o 'n g   100— 150  g  dan   qilib 
tarqatiladi.  Tayyor jelelar  m u zx o n a lard a   12  soat  saqlanishi  m u m k in .  U n d a n   ortiq 
m u d d a td a   saqlansa,  u  zichlashib  yum shaydi  va  o 'z id a n   suyuqlik  chiqarib,  sifati 
buziladi.
Yangi  meva  va  rezavor-meva  jelesi.  S aralangan  jelatin  d o n a c h a la ri  sovuq 
suvda  b o 'k tirila d i.  M e v ala r  siqib  so f  sh a rb a ti  olinib,  turpi  suvda  x udd i  kisel 
tayyorlaganga  o 'x shash  qaynatib  suziladi,  suyuqligida  shakarli  sharbat  tayyorlanadi 
va  bu  sharbatga  b o 'k k a n  jelatin  d ok ad a  suyuqligi  silqitilgan  holda  solib  qaynatiladi. 
S o 'n g   p litad an  olib,  meva  sof sharbati  h a m d a   t a ’m ga  ko'ra  lim o n  ishqori  solinib, 
uy  haroratig ach asov itiladi.T ayy o r  jele  sovitilgan  q o lipg a so linib   harorati  8  С  d an  
yuqori  b o 'lm a g a n   m u z x o n a d a   1—2  soat  d av om ida  qotiriladi.  T ayyor jelelar  tiniq 
ko'rinishga  ega bo'lishi  kerak.  Shu  sababli  sanoatda  ishlab chiqarilgan  sharbatlardan 
jele  tayyorlash  m aqsadga  muvofiqdir.  Agar jele  tayyorlashda jelatin  q o 'sh ilg a n d a n  
so'n g  tiniqlik  holati  buzilsa,  tux u m   oqidan  q o 'sh ib  tindiriladi.  Buning  u c h u n   tuxum  
oqiga  b a ro b a r  m iq d orda  sovuq  suv  q o 's h ib   ko'pirarli  darajada  aralashtiriladi  va
2 7 0

50  С  g acha  isitilgan  jele  m ahsulotiga  solinib,  qaynatiladi.  S o 'n g   plitadan  olinib. 
5— 10  m in u t  tindirilib,  d o k ad an   o'tkazib  suziladi  vasovitiladi,  sovuq  qoli pgaquyib 
q o tirila d i.T a rq a tish d a q o lip la rd a n   vazavoki  ta q s im c h a la rg a b o 'sh a tib   beriladi.
O lm ajelesi.  Jelatin  suvda  bo'ktirilib.  suyuqligi  siqilib tayyorlanadi.  Olm a  yuvilib 
p o 'sti  tozalanadi,  p a lla d ia   shaklida  kesilib.  o'zagi,  urug'i  olib  tashlanadi,  limon 
ishqorli  suvda  pishirilib  (5—7  minut)  suzib  olinadi.  Bunda  olma  o 'z  shaklini  saqlagan 
holda  pishgan  bo'lishi  kerak.  Suyuqligi  suzilib,  shakar qo 'sh ib   bir qaynatilb  olinadi, 
tayyorlangan  jelatin  q o'sh ib  aralashtirilgan  holda  q aynash  darajasiga  yetkazib,  uy 
harorati  darajasida sovitiladi.  Pishgan  o lm a h am   sovitiladi. Qoli p  yoki  likopchaga
2 —3  m m   qalinlikda jele  suyuqligi  solinib  m u zx o nad a  qotirilib.  ustidan  tayyorlangan 
olm a  chiroyli  qilib  teriladi,  lining  ustidan  qolgan  jele  suyuqligi  quyilib  m u zx o n a d a  
qotiriladi.  Xuddi  klvukva jelesiga  o'xshash  usulda  tarqatiladi.  M eva jelesi  yangi  va 
к о n se rva 1 a nga n  m e va 1 a rda n  t ay у о г 1 a n ad i.
Limon,  apelsin,  mandarin jelesi.  Jelatin  sovuq suvda  bo'ktiriladi.  Limon,  apelsin, 
m an d a rin   yuvilib  artiladi,  po'sti  vaichidagi  ip sim o n   po'sti  tozalanib.  s o m o n c h a  
shaklida to 'g 'ra lad i,  ezib,  sharbati  ajratilib,  sirlangan  idishda  m uzx o n a d a   saqlanadi. 
Turpi  va  po'stini  suvda  bir  qaynatib  olinadi,  shakar  bilan  aralashtirib,  bo 'ktirib 
tayyorlangai jelatin  qo'shib  qaynatiladi.  So 'n g   plitadan  olinib,  q o p q o g 'n   yopilgan 
holda  15—20  m inut  tindiriladi  va  limon  sharbati  bilan  aralashtirilib,  elakdan  o'tkazib 
suziladi  vaq oliplarg aq u yib  sovitilgach  iste’m olgatarqatiladi.
Sutdan  tayyorlanadigan  jele.  Jelatin  bo'ktiriladi,  qaynatib  pishirilgan  sutga 
shakar  bo'ktirilgan  jelatin  q o 'sh ib   eritiladi  va  vanilin  q o'shib  qaynatiladi.  S o 'n gra 
jele  asta-sekin  sovitiladi,  elakdasuzilib,  sovitilgan  qoli pgaquyiladi  va m uzxo nada 
q o tirila d i.T a rq a tish d a q o lip d a n   likopchagasolib  beriladi.
Ko'p  qavatli  (rangli)  jele.  h a r  xil  m evalardan,  sutdan,  kofe  yoki  shokoladlar- 
dan  alohida-alohidajele  tayyorlanib.uy  h aroratigachasovitiladi.Q olipyoki  patnisga 
bir  turdagi  jele  quyib,  m u zx o n a d a   q o tg an d a n   so'n g   boshqa  turdagi  jele  uning 
ustiga  quyilib  qotiriladi,  shu  usulda  bir  n e c h a   qavatli jele  hosil  qilinadi.
M uss  tayyorlash.  Muss  jeled an  farqii  o 'la ro q   ko'pirtirilib,  g 'ov ak sim o n  qilib 
tayyorlanadi.  Qolgan  tayyorlanish  usuli  jelega  o'xshash  bo'ladi.  1  kg  muss  olish 
u c h u n   27  g jelatin  ishlatiladi.  Tarq atish da  muss  ustidan  rezavor-m evaning  shakarli 
sharbati  quyib  beriladi.
Klyukva  rnussi.  Jelatin  suvda  bo'ktiriladi.  Klvukva  saralanib,  yuviladi,  suyuqligi 
silqitilib,  sharbati  siqib  ajratiladi  va  sovitkichda  saqlanadi.  Turpiga  suv  q o 'shib ,  bir 
q a y na tib   olinib,  suyuqligi  suzib  olin ad i,  sh a k a r  va  tay yo rlan ga n  jela tin   bilan 
aralashtirib,  yana  bir  bor  qaynatiladi.  Sof  klyukva  sharbati  solib  aralashtirilgach, 
uy  haroratigacha  soxutilib.  sirlangan  idishda chilc h o 'p  yordam ida  yoki  ko'pirtiruvchi 
m ashinada  tu rg 'u n   g'ovaklik  hosil  b o 'lg u n c h a   ko'pirtiriladi.  Bunda  muss  hajmi
27  !

4 —5  b a ro b a r  ko'payadi.  K o'pirtirish  sovuq  xonalarda  arnalga  oshiriladi,  m ussning 
ozroq   m iqdori  idishi  bilan  sovuq  suv  yoki  m u z   ustida  ko'pirtirilsa,  uning  tu rg 'u n lik  
darajasi  yuqori  bo'ladi.  Ko'p irtirilgan  muss  tez  sovitilgan  q o lip   yoki  likopchaga 
solinib.  qotirish  u c h u n   m u zx o n a g a   qo'yiladi.  Qotirish jaray on i  1 — 1,5  soat  davo m  
etadi.  K o'pirtirish  jaray o nida muss  qoli p larg a s o lin g u n g a q a d a r  qotib  qolmasligini 
kuzatib  turish  lozim.
Q o tirilg a n   m uss  q o l i p d a n   xuddi  jelega  o 'x s h a s h   b o 's h a tila d i.  A gar  m uss 
qayiqsifat  p atn isda  qotirilgan  bo'lsa,  arra  p ic h o q   bilan  to 'rtb u rc h a k   shaklida  kesib 
porsiyalanadi.  Tarq atishd a  m uss  k re m a n k a   yoki  taq sim chag a  solinib,  ustidan shirin 
klyukva  sharbati  quyib  beriladi.  Shirin  klyukva  sharbat ini  tayyorlash  u c h u n   qaynab 
turgan  suvga  shakar  solib  5  m in u t  qaynatib,  biroz  ezilgan  klyukva  q o 'sh ib   a ra lash ­
tiriladi va  sovitiladi.
Olma  mussi  (manna  yormasi  bilan).  O lm a   yuvilib,  p a ll a d ia   shaklida  kesilib, 
urug'i  o'zagidan  tozalanadi.  Qaynab turgan  suvga tayyorlangan  olm a solib  pishiriladi. 
Suyuqligi  suzib  olinib,  olm a  eziladi  va  suyuqligi  bilan  aralashtiriladi,  shakar,  ta 'm g a  
k o 'ra   lim o n   ishqori  qo'shilib  qaynatiladi  va  nayclia  usulda  elangan  m a n n a   yormasi 
solinib  pishiriladi.  Tayyor  m ahsulot  30°C  gacha  sovitilib,  sovuq  suv  yoki  m u z  
ustida  c h ilc h o 'p   yoki  ko'pirtiruvchi  m ash in a  y o rd am id a   g 'ova k  holga  kelguncha 
ko'pirtiriladi.  S o 'n g   q o lip   yoki  vazaga  solib,  1 — 1,5  soat  d a vo m id a  sovitkichda 
sovitiladi.  T a rq atish d a   ustidan  o lm a  shirin  sharbati  quyib  beriladi.