Oltin Lutfullayev, Dilshoda Mahmudova, Bahora Damirova, Jahongir Ahmadov

Parasimpatik nerv ta`siri. Bu nerv yurak ishiga manfiy ta`sir ko`rsatadi.
Parasimpatik nerv yadrolari uzunchoq miya kaudal qismida joylashgan va yurakka
tormozlovchi ta`sir ko`rsatadi. Adashgan nervning chap shoxi asosan SA tugunga ta`sir
qiladi. O`ng shoxi esa AV tugunga ta`sir qiladi. SA va AV tugun ishi regulyatsiyasini
ionotrop kaliy kanali orqali amalga oshiradi.
Amaliyotda vagotomiya yoki adashgan nervning atropin bilan bloklanishi yurak
qisqarish chastotasi oshib ketishiga olib kelgan. Yurakning normal ish faoliyatini olib
borishda bu nerv ahamiyati katta. Adashgan nerv tonusi nafas fazalarida o`zgarib turadi.

---

Oltin Lutfullayev, Dilshoda Mahmudova, Bahora Damirova, Jahongir Ahmadov |
Mediator jamoasi
Yurak urish chastotasi va arterial bosim nafas olish davrida ko`tariladi, chiqarishda
aksincha, bu holat nafas aritmiyasi deyiladi.
Atsetilxolinning yurakka ta`siri. Adashgan nerv oxirlaridan atsetilxolin(AtX) mediatori
ajraladi. AtX SA tugundagi ionotrop kaliy kanallarini bevosita aktivlaydi va hujayrani
kaliy o`tkazuvchanligini oshiradi. Natriy va kaltsiy kanallarini esa ikkilamchi
messenjerlar ishtirokida bloklaydi ya`ni AtX Gi(ingibirlovchi) oqsil sistema orqali
adenilatsiklaza fermentini ingibirlaydi natijada ATF dan S-AMF hosil bo`lmaydi-
proteinkinaza A faollanmaydi- kaltsiy kanali ochilmaydi.
Ishchi miokardga ta`siri esa metobotrop yo`l bilan ya`ni S-GMF sistema orqali ta`sir
qilib kaliy kanalini faollashtitadi. Adashgan nerv ta`siri bo`lmachalar ishchi miokardiga
ko`proq ta`sirli, qorinchalarga nisbatan.Agar adashgan nervni ta`sirlasak, yurak urishi bir
necha daqiqa to`xtaydi. Keyinchalik yurak but ta`sirdan “sirg`anib” chiqib ketadi va
yurak urish chastotasi 20-40 tani tashkil qiladi. Bundan tashqari parasimpatik nerv yurak
qisqarish kuchini 20-30% ga pasaytiradi. Bu shu bilan tushuntiriladiki, adashgan nerv
ta`siri asosan bo`lmachalarga bo`lib, qorinchalarni kam miqdorda innervatsiya qiladi. Bu
ikki effektning summar ta`sirida yurak ishi 50% gacha kamayadi.Normal tinch holatda
yurak qisqarish chastotasi qondagi gumoral faktorlar va adashgan nerv ta`sirida
regulyatsiya qilinadi. Emotsional ta`sirlanish va jismoniy faollik vaqtida esa adashgan
nerv tonusi pasayib simpatik faollik oshadi.