Oltin Lutfullayev, Dilshoda Mahmudova, Bahora Damirova, Jahongir Ahmadov

Yurak mexanoretseptorlari va tomirlardagi refleksogen zonalar(asosiylari aortada
va uyqu arteriyasi-karotid zonadagi) ta`sirlanishidan hosil bo`lgan impuls uzunchoq
miyadagi tomir harakatlantiruvchi markazga(pressor va depressor zonalardan iborat)
boradi. Bu markaz qayta bog`lanish mexanizmiga bog`liq holda ishlaydi ya`ni qon bosim
pasayganda yoki giperkapniya holatida pressor zona qo`zg`alib simpatik faollikni
oshiradi va yurak qisqarish kuchi, chastotasi(reflector taxikardi) oshishi, nafas tezlashishi
amalga oshadi. Teskari holatda ya`ni arterial bosim oshganda esa depressor zona
qo`zg`alib yurak ishiga manfiy ta`sir qiladi. Tajribada sof kislorod bilan nafas
oldirilganda bradikardiya rivojlangan.
1.5 rasm. Yurak innervatsiyasi.1.6 rasm. Simpatik va parasimpatik ta`sirda
bosim va hajm o`zgarishi

---

Oltin Lutfullayev, Dilshoda Mahmudova, Bahora Damirova, Jahongir Ahmadov |
Mediator jamoasi
Kaliy va kaltsiy ionlarining yurak ishiga ta`siri.
Bu ionlarning hujayra tashqarisidagi konsentratsiyasi yurakning nasos funksiyasiga ta`sir
qiladi.
Kaliy ionlari ta`siri. Kaliy ionlarining hujayra tashqarisidagi suyuqlikda to`planishi
yurak muskullari bo`shashishiga va yurak qisqarish chastotasi pasayishiga, hattoki
bo`lmachalardan qorinchalarga impuls o`tishi bloklanishiga olib kelishi mumkin. Bu
jarayon mexanizmi kaliyning hujayra tashqi suyuqlikida to`planishi harakat potensialini
yakunlashi vavujudga kelishini tormozlashi bilan bog`liq. Qonda kaliyning miqdori 8-12
mmol/l(bu normadan 2-3 marta ko`p) bo`lsa bu o`limga olib kelishi mumkin.
Kaltsiy ionlari ta`siri. Kaltsiy ionlari yurak muskullari qisqarishi initsiatori hisoblanadi,
chunki bu ionlar to`planishi yurak qisqarish kuchini oshiradi. Aksincha, yetishmovchiligi
yurak kuchsizlanishiga olib keladi. Lekin qonda kaltsiy miqdori yuqori darajada
regulyatsiya qilinadi va kaltsiyga to`planishi yoki kamayishiga bog`liq yurak ishi
buzilishlari kamroq uchraydi.