Oqsillar, ularning tabiatda tarqalishi, ahamiyati, biologik funksiyalari. Ularni ajratib olish va aniqlash asoslari. Oqsil tarkibiga kiruvchi aminokis- lotalar ularning klassifikatsiyasi

Oddiy oqsillar eruvchanligiga ko‘ra quyidagi 
guruppalarga bo‘linadi: 
Albuminlar suvda eruvchi oqsillar bo„lib, qizdirilganda cho„kmaga tushadi. 
Ular barcha hujayralar tarkibida uchraydigan eng ko„p tarqalgan oqsillardir Eritma 
ammoniy sulfat to„yingan eritmasi bilan to„yintirilganda cho„kmaga tushadi. 
Bunday oqsillar boshoqlilar, dukkaklilar unidan, sut, go„sht, tuxum, zardob va 
boshqa biomateriallardan ajratib olinadi. 
Globulinlar tuzlarning 10% li eritmalarida eriydi, hujayra va to„qimalar 
tarkibida doim albuminlar bilan birgalikda uchraydi, suvda erimaydi, qizdirilganda 
koagulyasiyalanadi, suyultirilgan tuz eritmalarida eriydi, tuz konsentratsiyasi 
ortishi bilan darhol cho„kmaga tushadi. 
Glyutelinlar kuchsiz ishqoriy muhitda eruvchi oqsillar bo„lib, neytral 
erituvchilarda erimaydi, ammo suyultirilgan ishqorlar va kislotalarda eriydi. Ular 
donlar (bug„doy, arpa, qora bug„doy, sholi va boshqalar) tarkibida uchraydi. 
Guruchdan olinadigan orizenin, bug„doydan olinadigan glyutenin shu gruppaga 
kiradi. 

---

Prolaiminlar va gliadinlar, bular 70-80% etil spirtida eruvchi oqsillar bo„lib, 
suvda, tuz eritmalarida va mutloq spirtlarda erimaydi. Ularning asosiy vakili – 
gliadin bug„doy donining endospermasida uchraydi. Prolaminlar qatoriga yana 
arpa tarkibidagi gordein va makkajuhori doni tarkibidagi zein oqsillari kiradi. Ular 
tarkibida nisbatan ko„p miqdorda prolin aminokislotasi bo„ladi.
Gistonlar suvda eriydi, lekin suyultirilgan ammiakda erimaydi. Boshqa 
oqsillar eritmasi gistonlarni cho„ktiradi. Ular qizdirilganda paydo bo„lgan
cho„kmalar suyultirilgan kislotalarda eriydi. Gistonlar kuchsiz ishqor tabiatiga ega 
ekanligi bilan boshqa oqsillardan keskin farq qiladi. Bu hususiyat gistonlar 
tarkibida diaminomonokarbon aminokislotalarning haddan tashqari ko„p 
ekanligini bilidiradi. Ularning izoelektirik no„qtalari ham ishqoriy muhitga to„g„ri 
keladi.