Oqsillar, ularning tabiatda tarqalishi, ahamiyati, biologik funksiyalari. Ularni ajratib olish va aniqlash asoslari. Oqsil tarkibiga kiruvchi aminokis- lotalar ularning klassifikatsiyasi

1. Monoaminomonokarbon aminokislotalar: 
glitsin, alanin, valin, leysin, izoleysin, serin, trionin 
2. Monoaminodikarbon aminokislotalar: 
asparagin, glutamin 
3. Diaminomonokarbon aminokislotalar: 
lizin, arginin 
4. Oltingugurt tutuvchi aminokislotalar: 
metionin, sistein, sistin 
5. Aromatik aminokislotalar: 
fenilalanin, tirozin 
6. Geterotsiklik aminokislotalar: 
triptofan, gistidin, prolin, oksiprolin 
Aminokislotalar assimetrik fazoviy strukturaga ega bo„lganligi uchun 
qutublangan nur sathini o„nga yoki chapga buradi. Lekin ularning hammasi tabiiy 
manba‟larda 
asosan 
L-konfiguratsiyada 
uchrayda. 
D–konfiguratsiyada 
aminokislotalar oqsillar tarkibida uchramaydi. 
Ular ayrim hollarda mikroorganizmlarda, ba‟zi peptidlar yoki siklopeptidlar 
tarkibida uchrashi mumkin. 
Aminokislotalarning D va L – izomerlarini umumiy tarzda quyidagicha 
ifodalash mumkin: 

---

Asosan tabiiy oqsillar tarkibida umuman ko„proq L(-) aminokislotalar 
uchraydi. Aminokislotalarning radikal qismidagi xilma-xilligi, oqsillarning turli xil 
fizik va kimyoviy hususiyatlari bilan birgalikda turli fiziologik funksiyasini ham 
belgilaydi. Oqsil xarakteriga ko„ra ayrim aminokislotalar shu oqsil tarkibiga 
kirmasligi ham mumkin. 
Tirik organizmda sintezlanuvchi oqsillar «zamenimыe»– almashinadigan 
ya’ni o‘rni qoplanadigan aminokislotalar va sintezlanmaydigan - tayyor holda 
organizmga qabul qilinadigan aminokislotalar «nezamenimыe», ya’ni 
almashinmaydigan–o‘rni qoplanmaydigan aminokislotalar deyiladi.
Quyida oqsillar tarkibiga uchraydigan 20 xil aminokislotalarning formulalari 
struktura holida keltirilgan.