O‘quv-uslubiy majmua Namangan davlat universiteti kengashining 2021-y. "27"

Navoiy 
2. Munsarihi musammani matviyi mavquf. Bu vaznning yuqoridagi vazndan 
farqi shundaki, uning avvalgi uch rukni bir xil bo’lgani holda, oxirgi rukni 
«maf’uvlotu»ning matviyi makshuf tarmog’i «foilun» emas, balki matviyi mavquf 
tarmog’i «foilon» (–V~) ga teng bo’ladi: 
muftailun 
foilun 
muftailun 
foilon 
muftailun 
foilun 
muftailun 
foilon 
–V V– // 
–V– // 
–V V– // 
–V~ 

---

 
70 
Masalan: 
Qay–si cha–man–din e–sib kel–di sa–bo: yo:–r.–yor, 
Kim da–mi–din tush–ti o’t jo:–ni–m^a–ro:, yo:–r.–yor. 
– V V – // – V – // – V V – // – V ~ 
muftailun
foilun 
muftailun
foilon 
matviy matviyi 
makshuf 
matviy matviyi mavquf 
Navoiy 
Eslatma: munsarihi musammani matviyi makshuf va munsarihi musammani 
matviyi mavquf vaznlari bir-biriga yaqin vaznlar bo’lgani uchun bir she’r doirasida 
almashinib qo’llanishi mumkin.
Sari’ bahri vaznlari 
Ma’lumki, sari’ bahri ketma-ket kelgan ikkita «mustaf’ilun»ning bitta 
«maf’uvlotu» bilan birikuvidan hosil bo’ladi. Sari’ faqat musaddas shaklda 
qo’llanadigan bahr bo’lib, uning solim ko’rinishi quyidagichadir: 
mustaf’ilun
mustaf’ilun 
maf’ulotu
mustaf’ilun
mustaf’ilun 
maf’ulotu
– – V– // 
– – V– // 
– – –V 
solim
solim 
solim 
O’zbek adabiyotida sari’ bahrining quyidagi vaznlari uchraydi: 
1. Sari’i musaddasi matviyi makshuf. Bu vaznning 1 va 2-ruknlari 
«mustaf’ilun»ning matviy ko’rinishi «muftailun» (–VV–), 3-rukni esa 
«maf’uvlotu»ning matviyi makshuf «foilun» (–V–) ko’rinishiga teng bo’ladi: 
muftailun 
muftailun 
foilun 
muftailun 
muftailun 
foilun 
–V V– // 
–V V– // 
–V– 
Masalan: 
O:–da–mi–y^er–sang, de–ma–gil o:–da–mi:, 
O:–ni–ki yo’q xal–q. g’a–mi:–din g’a–mi:.
– V V – // – V V – // – V – 
muftailun muftailun foilun 
matviy matviy matviyi makshuf