Organik kimyo laboratoriyasida ishlashning asosiy qoidalari va usullari

7-rasm.
Tomchili va ajratuvchi voronkalar: 1, 2 – oddiy tomchili voronkalar; 3 – 
o‘tkazgichli tomizgichli voronka; 4- ajratuvchi voronka
NASADKA (ulagich) VA ALONJLAR. Sintez jarayonida turli xil tuzilishli 
nasadkalar – turli diametrdagi shlifli naylarni kerakli burchak hosil qilib 
bog‘lovchilardan foydalaniladi (8-rasm). Ular odatda kolbalarga o‘rnatiladi 
shuningdek, laboratoriya uskunalari (kolba, sovutgichlar, tomchili voronkalar, 
termometrlar va h.z.) alohida qismlarini ulashda ham foydalaniladi. Degidratlash 
reaksiyalarini o‘tkazishda Dina-Starka nasadkasi (4) ancha qulay hisoblanadi. 
Bunda nasadka kerni kolbaga, mufta teskari sovutgichga o‘rnatiladi. Kolbada 
organik erituvchidagi masalan, benzoldagi modda eritmasi qaynatilganda, 
kolbadan ajralayotgan suv benzol-suv azeotrop aralashmasi ko‘rinishida
kondensatlanib, nasadka orqali yig‘iladigan idishga tushadi. Suv jo‘mrak orqali 
to‘kiladi.
Alonjlar kolba va sovutgichni o‘zaro tutashtirish uchun ishlatiladigan 
maxsus nasadkalar.
8-rasm.
 
Nasadka va alonjlar: 1- ikki shoxli nasadka, 2- Vyurs nasadkasi, 3- Klayzen 
nasadkasi, 4 – Dina-Starka nasadkasi, 5- alonjlar.
QURITUVCHI (xlorkalsiyli) NAYLAR (9-rasm) gazlarni quritish uchun 
ishlatiladi. Xlorkalsiyli naylar suv yutuvchi modda ko‘pincha CaCl
2 
granulalari 
saqlaydi. 9-rasmda shunday naylarning asosiy ikki turi: uskunani suv bug‘laridan 
izolyatsiya qilish uchun ishlatiladigan (1) (havodagi namlikka nisbatan sezgir 
modda saqlagan uskunada bosimni atmosfera bosimi bilan tenglashtirish orqali) va 
gaz oqimini quritish uchun ishlatiladiganlari (2) (ba’zan shunday masalan, quruq 
CO
2
, HCl ni olishda kerak bo‘ladi) ifodalangan. Sintezlarni o‘tkazishda xlorkalsiyli 
naylar odatda teskari sovutgichlarga o‘rnatiladi. Bunda suv oqimiga diqqatni 
qaratish lozim: erituvchi bug‘larining nayga yetib borishining to‘xtashi natijasidagi 
kondensatlanish tiqin hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin, oxir oqibat portlash 
sodir bo‘ladi
1
. Shu sababli qurituvchisi bilan ochiq havoda uzoq vaqt saqlangan 
eski xlorkalsiyli naylardan foydalanish mumkin emas
2
.

---