O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

boshqa istalgan ijtimoiy tarmoqni) tasavvur qiling. Aytish mumkinki, mobil profil 
– sizning hisob qaydingiz yoki ejektron shaxsdir. Facebook hisob qaydidan farqli 
ravishda, hamyon bir qator funksiyalarga ega bo‘lib, turli xildagi shaxsiy va 
professional axborotlarni, shuningdek, boyliklar, shu jumladan, pulni saqlaydi. 

---

133 
Bundan tashqari, unga faqat siz ulanish imkoniga ega bo‘lasiz va o‘zingiz istagan 
axborotni ochib berishingiz mumkin bo‘ladi. Albatta, bu yerda reklama – uchinchi 
tomonlar yoki sizning HR-bo‘limining ijtimoiy paket tarkibidagi ochiq to‘plam 
yoki o‘zgartirilish haqida e’lonlar bo‘ladi, lekin siz ularni ko‘rib chiqqaningiz 
tufayli, daromad yoki boshqa bir mukofot olasiz. Bu ko’pchilik tomonidan «e’tibor 
bozori» deb ataladi. Siz reklamani tomosha qilish yoki u bilan aloqa qilish uchun, 
yangi reklama kampaniyasida ishtirok etish uchun, robot emaslgingizni tasdiqlash 
yoki skaner qilingan hujjatlarni kiritish uchun mikro kompensatsiya olasiz. 
Yangiliklar oqimi, nashrlar tizimi va e’tibor bozori o‘xshashib ketadi, lekin ularda 
to‘lovlar turlicha usulda amalga oshiriladi. Tajribaning ko‘rsatishicha, raqamli 
davrda g‘alaba oxir-oqibat qiymat (boylik) ortida qoladi. Taqsimlangan foydaning 
afzalliklari foydalanuvchilar va kompaniyalar uchun bir talay. Ijtimoiy media 
kompaniyalari resurslarning juda katta ekanligiga qaramay, ularda ochiq muhitda 
ishlab chiqish mumkin bo‘lgan funksionallik xilma-xilligining cheki yo‘q. Yopiq 
formatli operatsion tizimlar bilan Linux muvaffaqiyatlari va kuchini taqqoslang. 
Blokcheyn texnologiyalari havfsizlikni ham ta’minlaydi. Sizning hayotingiz siz 
istagan darajada maxfiy bo‘ladi. Hech qanday ijtimoiy tarmoq sizning 
axborotingizni sizning ruxsatingizsiz kimgadir sota olmaydi yoki uning chiqib 
ketishiga yo‘l qo‘yishi mumkin emas. Agar siz totalitar davlatda dissident 
bo‘lsangiz, sizning tarmoqda yozayotgan yoki o‘qiyotgan narsalaringizni hech kim 
kuzata olmaydi. Siz o‘z axborotingizga ega ekanligingiz sababli, e’tiboringiz va 
harakatlaringiz bilan birga uni monetizatsiya qilishingiz ham mumkin bo’ladi. 
Kompaniyalar ham o‘z xodimlarinng bunday platformalardan biznes uchun 
foydalanishini rag‘batlantirishi lozim. Qimmatli kadrlarni jalb qilish uchun 
kompaniya xodimlarning shaxsiy ma’lumotlari va havfsizlikka hurmatini va 
korporativ odob-axloqni namoyish etishi lozim. Yana ham muhimi, tarmoq 
tuzilmasiga ega bo‘lish va tashqaridan mutaxassislar jalb qilish bilan birga, har bir 
firma hamkorlar ularga ishonadigan bir nechta korxonalar birgalikda ishlashi 
uchun platformalar taklif qilishi ham mumkin. Bularni qanday tarzda amalga 
oshishini esa albatta barcha narsaga qodir bo’lgan vaqt ko‘rsatadi. Umuman, 

---

134 
tarmoq 
tuzilmasiga 
ega bo‘lgan ochiq kompaniyalar innovatsiyalarni 
rag‘batlantirish hamda aksiyadorlar, mijozlar va butun jamiyat uchun sifatli boylik 
yaratish imkoniyatlaridan foydalanish uchun katta va radikal salohiyatga ega 
bo‘ladi. Texnologiya bozordagi harajatlarni pasaytirishda davom etadi, bas 
shunday ekan, korporatsiya doirasida kamida faqat dasturiy ta’minot va kapital 
qolishini tasavvur qilish mumkin. Birinchidan, «qidirish» harajatlari pasayishda 
davom etadi, yangi agentlar mavjud yoki qachonlardir mavjud bo‘lgan barcha 
tijorat axborotlarini Global Registr bo‘yicha uch o‘lchamli qidirishni amalga 
oshirishi mumkin. Shu sababli, korporativ arxivlar, axborot bo‘yicha 
mutaxassislar, personal tanlash bo‘yicha mutaxassislar va biznes uchun zarur 
axborot xarid qilish bilan shug‘ullanadigan boshqa mutaxassislarga zarurat 
qolmaydi. Ikkinchidan, smart-shartnomalar shartnoma tuzish harajatlarini, 
shartnomalar bajarilishini va to‘lovlar o‘tkazilishi ustidan nazoratni sezilarli 
darajada pasaytiradi. Qog‘oz shaklidagi hujjatlarga ehtiyoj sezmaydigan bu 
dasturlar shablonlar tizimi orqali shartlarni ifodalaydi, tashqi manbalardan 
to‘plangan keng axborotlar va qoidalar to‘plami asosida axborotni muhokama 
qiladi, qabul qiladi yoki inkor etadi, ish natijalarini bajarishga va tranzaksiyalar 
amalga oshirishga talablarni belgilaydi. Uchinchidan, tashkilot doirasidan 
tashqarida bu resurslarning barchasini muvofiqlashtirish harajatlari sof nominal 
bo‘ladi – korxona dasturiy ta’minoti bajariladigan serverlarda ishlashiga elektr 
energiyasi uchun to‘lovlar kerak bo’ladi, xolos. Korxona yollagan odamlar, 
tashkilotlar va zavodlarni boshqarish uchun byurokratiya tizimi talab etilmaydi. 
Yangi platforma yordamida mijozlar uchun qiymat va mulkdorlar uchun boylik 
yaratishga an’anaviy menejment yoki ierarxiya umuman yoki deyarli talab 
qilinmaydigan yangi tashkilotlarni tasavvur qilish unchalik qiyin emas. Va nihoyat, 
ishonch asosidagi munosabatlar o‘rnatish harajatlarni nolga yaqinlashtiradi. 
Ishonch tashkilotga emas, blokcheyn ishini ta’minlaydigan ko‘plab odamlarning 
birgalikdagi ommaviy ishlariga, dasturiy kodni tekshirish va havfsizlik hamda 
funksionallikka bog‘liq bo‘lib qoladi. 

---

135 
Taqsimlangan mustaqil korxonani qanday tashkil qilish mumkin? Bunday 
kompaniya keng funksionalga – oldindan belgilangan reglament asosida ma’lum 
doiradagi vazifalarni yoki kengroq biznes-funksiyalarni bajaradigan agentlarga ega 
bo‘lishi 
lozim. 
Individual 
shaxslar, 
potensial 
aksiyadorlar 
yoki 
foydalanuvchilarning jamoalari yoki tashkilotlar quyidagi ko‘rsatkichlarni 
belgilagan holda bunday korxonalar ochishlari mumkin: 
1. qiymatga yo‘naltiriganlik: dunyoni o’zgartirish va qiymat yaratish yoki uni 
o‘zgartirish uchun zarur bo‘lgan jarayonlarni tushunish. 
2. bajarishi lozim bo‘lgan vazifa: tashkilot mavjudligidan qanday ma’no 
kutiladi? Bu korxonani nima uchun tashkil qilyapmiz? 
3. konstitutsiya: tashkilotning umumiy maqsadlari va u qiymat yaratadigan 
qoidalarni tavsiflash lozim. 
4. ish usullari: masalan, tashkilot qiymat yaratishda o‘zini qanday tutishi, u 
qanday moliyalashtirilishi (kraudfanding orqali, ilk bosqichda an’anaviy