O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent to‟qimachilik va yengil sanoat instituti

Me‟yor turlari. Mehnatni texnikaviy me‘yorlash usullarini qo‗llash 
yordamida sarflangan ish vaqtini o‗rganish va o‗lchash, me‘yor hosil qiluvchi 
omillarni aniqlashga erishiladi. Mehnat jarayonlarini tashkil qilish jarayonida 
mehnat sharoitidagi o‗zgarishlarga binoan bu me‘yorlarni qayta ko‗rib chiqish 
orqali ilg‗or ishlab chiqarish tajribasi asosida muqobil va hozirgi zamon 
talablariga javob beradigan mehnat sarfi normalari ishlab chiqiladi. 
Vaqt normasi muxandislik hisoblari, xronometraj o‗lchovlari asosida 
belgilanib, mahsulot birligi yoki ish (biror buyumni ishlash, biror jarayonni 
bajarish) birligi uchun joriy ish vaqti sarfini bildiradi. 
Vaqt normasi ishchi yoki brigada tomonidan vaqt birligi orasida chiqarilgan 
mahsulot miqdori yoki bajarilgan ish miqdorini belgilashda asos qilib olinadi. Vaqt 
normasi quyidagi formula bilan aniqlanadi: 

---

148 
;
/ ч
Ни
Тсм
Н
в

(7.1) 
Bu erda, N
v
– texnikaviy birlik vaqt normasi (kishi – soat, kishi-minut); Tsm 
– ish smenasining davomiyligi (smena-soat); Ni/ch – mahsulot birligi ishlab 
chiqarish normasi (dona, tonna). 
Ishlab chiqarish normasi – bir yoki bir necha ishchi tomonidan muayyan 
sharoit va vaqt birligida ishlab chiqarilishi lozim bo‗lgan tayyor mahsulot hajmini 
bildirib, quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
;
/
Нвм
В
ч
Ни

(7.2) 
Bu erda, Ni/ch – mahsulot birligini ishlab chiqarish normasi (dona, tonna); 
V – vaqt sarfi (soat, smena, minut); Nvm – mahsulot birligi yoki biror jarayonni 
bajarish uchun vaqt normasi, minut. 
Ishlab chiqarish normasi xodimlar mehnatini to‗g‗ri baholash bilan mehnat 
unumdorligining o‗sishini rag‗batlantiradi.