O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent to‟qimachilik va yengil sanoat instituti
Ishlab chiqarish quvvatining mohiyati
Download 4.06 Mb. Pdf ko'rish
|
SANOAT KORXONALARIDA ISHLAB CHIQARISHNI Укув кулланма
|
5.2 Ishlab chiqarish quvvatining mohiyati
Korxonaning ishlab chiqarish quvvati deganda, belgilangan ixtisoslashtirish, kooperatsiyalash va ish tartibiga muvofiq ularga biriktirilgan mashina va uskunalar, agregat va qurilmalar, ishlab chiqarish maydonlari texnologik yig‗indisining yilda (sutkada, smenada) eng ko‗p mahsulot ishlab chiqarish, xom- ashyo qazib olish va qayta ishlash qobiliyati tushuniladi. 121 Korxonaning ishlab chiqarish quvvati u ishlab chiqarayotgan jami mahsulot turlari bilan, kutiladigan davrda esa – ishlab chiqarishga mo‗ljallangan mahsulotlar bilan belgilanadi. Korxona tomonidan ishlab chiqariladigan har bir mahsulot turi bo‗yicha ishlab chiqarish quvvati natural o‗lchov birligida qabul qilinadi. Paxta tozalash zavodining ishlab chiqarish quvvati asosiy ishlab chiqarish uskunasi – jinlarda paxta tolasini ishlab chiqarish bo‗yicha hisoblanadi va uskuna ishi smenaliligining tasdiqlangan koeffitsientida tonnada eng ko‗p iloji bo‗lgan yillik tola ishlab chiqarish bilan belgilanadi. Ishlayotgan paxta zavodining ishlab chiqarish quvvatini hisoblashdagi asosiy ko‗rsatkichlarga quyidagilar kiradi: - o‗rnatilgan jinlarning rusumi va soni; - jinlarning me‘yoriy unumdorligi; - uskuna ish smenaligining me‘yoriy koeffitsienti; - uskunalarning ishlash vaqtining me‘yoriy fondi. Paxta tozalash zavodlarining ishlab chiqarish quvvatlarini hisoblash uchun asos bo‗ladigan me‘yor va me‘yornomalar ilg‗or texnika va texnologiyani, eng mukammal mehnatni tashkil qilishni, ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish darajasini oshirishni, ishlab chiqarish ilg‗orlarining yutuqlarini hisobga olgan holda vaqti-vaqtida aniqlashtirilib borilmog‗i lozim. Quvvatni hisoblashda paxtaning har bir seleksion va sanoat navi bo‗yicha barcha paxta zavodlari uchun jinlarning yagona unumdorlik me‘yorlari 5.1- jadvalga muvofiq qabul qilinadi. 5.1-jadval I. Arrali jinlarning paxtaning seleksion va sanoat navlariga qarab unumdorligi, kg tola mashina/soatda. Paxtan ing sanoat navi G‗o‗zaning seleksion navi 108 – F, Buxoro – 6, S – 4727, qizil – Ravot, Samarqand – 3, 175 – F, Toshkent – 1, An-o‗zbekiston 133, qirg‗iziston – 3, An – 60, Toshkent – 6, Nmangan – 1, Namangan – 77, An-Boyovut – 2, S 122 – 3 va shularga o‗xshaganlar – 6037 va boshqa qiyin tozalanadigan navlar Arrali jinlar rusumlari ZXDDM 5DP– 130,(DP – 130) 4DP– 130 6DP – 210 ZXDDM 5DP – 130,(DP – 130) 4DP – 130 6DP – 210 I 800 1400 2300 700 1225 2010 II 720 1300 2250 630 1140 1970 III 570 1000 1615 500 875 1415 IV 550 900 1500 480 790 1310 V 450 860 1340 400 750 1170 Urug‗lik paxta uchun arrali jinlarning unumdorligi hamma seleksion navlar bo‗yicha 20% past belgilanadi. II. G‗o‗lali jinlarning paxtaning seleksion va sanoat navlariga qarab unumdorligi, kg tola mashina/soatda. Paxtaning sanoat navi G‗o‗zaning seleksion navi 9883 – I, Qarshi – 7, Qarshi – 8, Qarshi – 9 va shularga o‗xshaganlar Termiz – 16, Termiz – 24, Termiz – 31 va boshqa qiyin tozalanadigan navlar ¢o‗lali jinlar rusumlari DV – 1M DV – 1M I 100 85 II 80 70 III 70 60 IV 65 55 V 55 50 123 Urug‗lik paxta uchun g‗o‗lali jinlarning hamma seleksion navlari bo‗yicha unumdorligi 35% past belgilanadi. Uskuna ish vaqtining me‘yoriy yillik fondi yildagi taqvim kunlari sonidan kelib chiqib, zavod ishining qabul qilingan uch smenali (ikki smenali) ish tartibida, dam olish va bayram kunlarini chegirib, uskunaning belgilangan ish smenasi davomiyligi – 8 soat (besh kunlik ish haftasi) bayram oldi kunlarida qisqartirilgan ish vaqtini hisobga olgan holda belgilanadi. Ish vaqtining ana shu yillik fondidan uskuna kapital ta‘miriga tasdiqlangan vaqt me‘yorlari (5.2-jadval) chiqarib tashlanadi. 5.2-jadval Kapital ta‘mirlashga, shuningdek reja-ogohlantirish ta‘mirlashga, paxta to‗dalarini almashtirish, arrali silindrlarni almashtirish bilan hamda boshqa me‘yorlashtirilgan bekor turishlar bilan belgilangan texnologik to‗xtashlarni qo‗shgan holda vaqt sarflarining (UFK) me‘yorlari. 1. Uskunalarni kapital ta‘mirlash uchun vaqt (besh kunlik ish haftasiga binoan) a) arrali jinlarda ishlaydigan zavodlar: bir qatorli ikki qatorli b) g‗o‗lali jinlarda ishlaydigan zavodlar: ikki va uch qatorli to‗rt qatorli 19 25 25 33 2. Umumiy ish vaqtida reja-ogohlantirish ta‘mirlashni hisobga olgan holda uskunalardan foydalanish koeffitsienti (UFK) a) bir qatorli arrali jinlash zavodlari uchun b) ikki qatorli arrali jinlash zavodlari uchun v) g‗o‗lali jinlash zavodlari uchun 0.92 0.90 0.85 124 Paxta zavodlari uchun uskunalarning ish smenaligining me‘yoriy koeffitsienti tegishli yuqori tashkilot tomonidan belgilanadi. Paxta tozalash korxonasi ishlab chiqarish quvvatini hisoblashga oid misolni qarab chiqamiz. Arrali jinlash paxta zavodi (bir qatorli), jin 5DP-130 – 3 dona, ish tartibi – 3 smenali. hisobot yilida ikki seleksion navli – Buxoro-6 va S-6524 navli paxtani qayta ishlagan. Jami 16700 tonnali paxta tolasi ishlab chiqargan, shu jumladan Buxoro-6 – 8300 tonna, shundan 3800 t – I nav, 2900 t – II nav, 800 t – III nav, 500 t – IV nav, 300 t – V nav (xom-ashyo navidan) va S-6524 – 8400 tonna, shundan I nav – texnik paxtadan – 2830 t, urug‗likdan 1100 t, 2800 t – II nav , 800 t – III nav, 600 t – IV nav, 270 t – V nav. a) 6.1-jadvalga binoan 6.3-hisoblash jadvaliga ko‗ra 1 mashina soatda jinlarning o‗rtacha me‘yoriy unumdorligini aniqlaymiz. 5.3-jadval Jinning o‗rtacha me‘yoriy unumdorligi hisobi, kg mashina/soatda. Paxtaning turi Paxtaning navi Paxta tolasining miqdori, t. Jinlarning me‘yoriy unumdorligi, kg mashina/soatda Ko‗paytirish (3 ust x 4 ust) 1 2 3 4 5 Buxoro – 6 I I urug‗ II III IV V 3800 - 2900 800 500 300 1400 1120 1300 1000 900 860 5320000 - 3770000 800000 450000 258000 S – 6524 I I urug‗ II III IV V 2830 1100 2800 800 600 270 1225 980 1140 875 790 750 3466750 1078000 3192000 700000 474000 202500 Jami 16700 1180 19711250 125 (19711250 : 16700 =1180,3) b) Berilgan zavod uchun uskunalardan foydalanish koeffitsienti (UFK) 0.92 ga teng. v) Ish vaqtining me‘yoriy fondi 5574 soat (252 ish kuni) bo‗lganda zavodning ishlab chiqarish quvvati quyidagiga teng: 3 x 1180 x 0.92 x 5574 h 18153403 yoki 18153 tonna paxta tolasi. Xom-ashyo, material, energiya, ishchi kuchi etishmasligi yoki tashkiliy- texnik nosozliklar tufayli uskunaning bekor turib qolishlari ishlab chiqarish quvvatini hisoblashda hisobga olinmaydi. Ikki smenali yoki ikki smenadan kamroq ishlaydigan paxta zavodlari uchun ishlab chiqarish quvvatlarini ikki smenali ish tartibidan kelib chiqqan holda hisoblanadi. Download 4.06 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|